In dit artikel blikken we terug op het LABO Ouderenbeleid met als thema alternatieve woonvormen. Voor het derde jaar op rij verzamelden een 35-tal leden van lokale ouderenraden, ambtenaren en schepenen in het Monasterium in Gent.

Ouderen die geconfronteerd worden met beginnende zorgnoden, kunnen een beroep doen op thuiszorg of verhuizen naar een assistentiewoning. Eens de zorgnoden complexer worden, is een verhuis naar het woonzorgcentrum vaak noodzakelijk. Klein Veldekens wil die typische manier van denken doorbreken en creëerde een plaats waar iedereen, ongeacht de zorgbehoefte, op een comfortabele manier kan wonen en blijven wonen. Zo maakt de organisatie een verhuis, wanneer de zorgnoden stijgen, overbodig. “We houden ook rekening met het levensritme en de gewoonten van de bewoners”, vertelt bestuurder Carol Riské.

Steeds meer mensen kiezen ervoor om op een andere manier te wonen dan in een klassieke koop- of huurwoning, een assistentiewoning of een woonzorgcentrum. Er zitten namelijk verschillende alternatieve woonvormen in de lift. Denk maar aan cohousing, kangoeroewonen en mantelzorgwoningen. In dit dossier lees je meer over die verschillende vormen van wonen.

Mensen gaan ervan uit dat je in een woonzorgcentrum geen eigen beslissingen meer mag nemen. Dat je moet eten wat de pot schaft. En dat je niet meer mag kiezen wanneer je wilt opstaan. Die beeldvorming moet beter, vindt directeur Geert Roggeman van woonzorgcentrum Het Heiveld in Gent. “Hier mogen bewoners echt meedenken over zorg, wonen én leven.”

Iedereen moet kunnen kiezen in welke omgeving hij of zij ouder wil worden. Helaas is dat vandaag nog niet helemaal het geval. Voor ouderen die liever niet thuis blijven wonen, zijn er weinig opties: je kan ervoor kiezen om te verhuizen naar een assistentiewoning of om te verhuizen naar een woonzorgcentrum. Een groeiende groep ouderen droomt van andere oplossingen. Luc Lampaert, medeinitiator en begeleider van collectieve woonzorgprojecten in Brussel, deelt graag zijn visie over kleinschalige samenwooninitiatieven met ons.

In maart 2023 opende het woonproject Passer in Anderlecht. De site telt 12 wooneenheden en enkele gemeenschappelijke ruimtes. De bewonersgroep werd zorgvuldig samengesteld: er wonen ouderen, alleenstaande moeders en gezinnen. Wij waren benieuwd en gingen enkele maanden na de verhuis van de bewoners in gesprek met initiatiefnemers Luc Lampaert van Kenniscentrum WWZ en Tymke Ton De Overmolen vzw.

Ouderen met zorgnoden de mogelijkheid bieden om langer thuis te wonen door hen goed te ondersteunen. Dat was in 2014 het plan toen in Vlaams-Brabant het Oriëntatie en OpvolgingsTraject Thuiszorg (OOTT) in het leven geroepen werd. OOTT stelt de thuisomkadering van thuiswonende ouderen op punt.

Maar wat zijn de voordelen van langer thuis wonen? Is zo’n traject duur? En kan iedereen er een beroep op doen? Wij vroegen het aan Kristof Muylaert, stafmedewerker Zorgkwaliteit bij het Wit-Gele Kruis Vlaams-Brabant, dat het OOTT-project coördineert.

In 2020 nam Erik Wieërs de functie van Vlaams Bouwmeester op. En die rol zal hij tot 2025 invullen. Zijn opdracht? Optreden als adviseur van de Vlaamse regering en de architectuurkwaliteit van de gebouwde omgeving bevorderen. Recent bracht Wieërs ook een inspiratiegids uit, waarin hij bepleit om dichter bij elkaar, compacter en kleiner te gaan wonen. Een opvallend voorstel waarover wij meer willen weten.

Het thema van dit Labo Ouderenbeleid? Wonen. In dit artikel lees je hoe hard dit thema leeft bij de aanwezigen, en je krijgt ook enkele tips & tricks om zelf met dit thema aan de slag te gaan binnen je ouderenraad of lokaal bestuur.  

Zorglab Aalst werd als expert betrokken in het voorgaand onderzoek naar de beïnvloeders van wonen. De organisatie ontstond uit één van de Vlaamse Zorg Proeftuinen. Het Lab onderzoekt verschillende zorgtopics, zoals levenslang in de eigen woning wonen, eenzaamheid en mantelzorg. Heidi Tonnelier, panelmanager ZorgLab, vertelt ons meer over de werking van ZorgLab Aalst.

Gemeentes verbinden. Dat is het hoofddoel van IGEMO. En dat komt het woon- en energiebeleid van 12 gemeentes in het Mechelse arrondissement ten goede: via campagnes, adviesverlening en het opzetten van woonloketten maken ze mee het verschil. Ter voorbereiding van een aankomend advies over energiearmoede bij ouderen, gingen we luisteren bij Leen Seynaeve, Directeur Diensten bij IGEMO. Want welke positieve effecten heeft die ondersteuning op het energiebeleid van de lokale besturen?

Het Vlaams Parlement keurde enkele weken geleden twee nieuwe vormen van zorgwonen goed: zorgwonen in een vrijstaand bijgebouw en zorgwonen in een mobiele zorgunit. Zo’n mobiele zorgunit is een woning voor een oudere of zorgbehoevende persoon die in de tuin van de mantelzorger wordt geplaatst. Omgekeerd kan de mantelzorger ook gaan wonen in de tuin van de persoon voor wie hij of zij zorgt. De mobiele zorgunit is een tijdelijke, losstaande wooneenheid. Annelies Maes, diensthoofd vergunningen bij de stad Hasselt, vertelt ons meer over deze nieuwe vorm van wonen.

In maart lanceerde Vlaamse Ouderenraad · Lokaal de vorming ‘Een sterk lokaal woonbeleid’. In die vorming komen verschillende hefbomen aan bod waarmee lokale ouderenraden en gemeenten aan de slag kunnen gaan, om de woonsituatie van ouderen in de gemeente te verbeteren. Want die voldoet niet altijd aan hun wensen en noden. Hilde, Hendrik, Rik en Corry namen (digitaal) deel aan de vorming. Wij vroegen hen hoe ze in de toekomst met het thema wonen aan de slag gaan.

Het Vlaams Bouwmeesterschap bestaat al meer dan twintig jaar. Na Bob Van Reeth, Marcel Smets, Peter Swinnen en Leo Van Broeck, is het nu de beurt aan Erik Wieërs. Wij waren benieuwd naar zijn plannen voor de komende vijf jaar: hoe kunnen woningen aanpasbaar zijn voor ouderen? En wat met toegankelijke woonomgevingen? Een boeiend gesprek.

Wat is de woonsituatie van oudere huurders in de stad? Zijn de woningen en de woonomgeving toegankelijk? Hoe denken ouderen zelf over hun woning? Omdat er nog weinig antwoorden zijn op die vragen, besloten KU Leuven onderzoekers Emma Volckaert en Pascal De Decker om dit onder de loep te nemen. Hiervoor gingen ze in gesprek met sociale en private huurders in de stad Gent.

De eigen woning aanpassen en/of renoveren is niet voor alle ouderen zinvol of wenselijk. Daarom moet het makkelijk, betaalbaar en aantrekkelijk zijn om te verhuizen naar een aangepaste woning in de buurt. Gemeenschappelijke woonprojecten zijn een interessante piste om langer zelfstandig te kunnen wonen en minder eenzaamheidsgevoelens te ervaren.

Veel mensen willen ook als ze ouder worden in hun thuisomgeving blijven wonen. Als ze daar echter kwaliteitsvol ouder willen worden, moet er voldoende aandacht zijn voor de woningkwaliteit. En daar knelt vaak het schoentje.

Het aandeel ouderen binnen de groep sociale huurders neemt gestaag toe. Uit de meest recente cijfers van de Woonsurvey van Wonen Vlaanderen blijkt dat een derde van de sociale huurders 65-plus is en een vijfde van de kandidaat-huurders is 60-plus. De nood is hoog, maar hoe zit het met het aanbod voor deze groeiende groep? 

Het Kenniscentrum WWZ (voorheen Kenniscentrum Woonzorg Brussel) kan terugblikken op de realisatie van een aantal geslaagde projecten voor ouderen in Brussel. Na iets meer dan 10 jaar projectontwikkeling moeten ze vaststellen dat het elke keer opnieuw maatwerk is. Dat is zeker een meerwaarde, maar het toont duidelijk aan dat het helemaal geen evidentie is. Luc Lampaert is medewerker alternatieve woonvormen. We vroegen hem enkele lessen te trekken.

Een rolstoeltoegankelijke woning die in de tuin geplaatst kan worden om de persoon met een zorgvraag in de nabijheid te brengen van de persoon die de zorg biedt: in Gent kan het!

Assistentiewoningen hebben heel wat voordelen. Maar bij het aanprijzen ervan, worden geïnteresseerden er niet attent op gemaakt dat zo’n aankoop niet zonder risico’s is. Zowel financieel als sociaal. Om die risico’s bloot te leggen en de eigenaar-bewoner beter te beschermen, schreef de Vlaamse Ouderenraad een advies.  

Met Thuis in de Toekomst lanceerde de Vlaamse overheid een woontest die steden en gemeenten de kans geeft om hun inwoners te laten stilstaan en inspireren bij hun woonwensen. De resultaten van de test geven inzicht in wat er leeft bij de inwoners en of er verandering mogelijk is.  

Het groepswonen is voor de bewoners van De Notenkraker, een van de eerste Abbeyfield-huizen in Vlaanderen, een bewuste keuze. Toen het huis nog in volle opbouw was, sprak de Vlaamse Ouderenraad met toekomstige bewoonsters Maria en Marleen en met Abbeyfield-vrijwilligster Charlotte Hanssens. Ze vertellen ons wat Abbeyfield-wonen is, welke troeven het biedt voor ouderen, waarom ze hiervoor kiezen en hoe hun huis in Leuven tot stand kwam.

Ouderen die niet langer zelfstandig thuis willen wonen met hulp van thuiszorgdiensten, maar zichzelf ook niet zien verhuizen naar het woonzorgcentrum waar ze 24/7 zorg kunnen krijgen, zitten soms vast in hun situatie. Er zijn weinig alternatieve tussenvormen en al zeker op de sociale woonmarkt zijn de alternatieven schaars. Bovendien bestaan er enkel in steden als Gent, Kortrijk en Mechelen sociale assistentiewoningen. De Vlaamse Ouderenraad vroeg Els Devriendt, stafmedewerker zelfstandig wonen bij stad Gent, hoe dat komt.

Naar aanleiding van de 100ste verjaardag van sociaal wonen ging Els Matthysen, stafmedewerker bij de Vereniging van Vlaamse Huisvestingsmaatschappijen (VVH), in gesprek met enkele eeuwelingen die een sociale woning huren. Hun intrigerende verhalen verschenen in het tijdschrift Fundamenten.

Hoe zijn sociale huurwoningen gepositioneerd binnen het ruimere sociaal woonbeleid? De Vlaamse Ouderenraad ging hierover in gesprek met Luc Goossens, Professor Emeritus aan Universiteit Antwerpen en deskundige woonbeleid. Hij schetst de toenemende noden en stelt de ontoereikende antwoorden aan de kaak. 

Wonen is een basisrecht. Omdat veel mensen graag oud willen worden in hun eigen buurt, is het belangrijk om rekening te houden met de kwaliteit, prijs en het aanbod van woningen. De gemeente Heist-op-den-Berg en de stad Genk doen hun best om daarop in te spelen. En de rol van lokale ouderenraden is hierbij belangrijk! Wij gingen op ontdekkingstocht doorheen hun initiatieven.

Vaak horen we vertellen over de onaangepastheid van sociale woningen, of de slechte staat ervan. Maar hoe ervaren oudere sociale huurders dat zelf? De Vlaamse Ouderenraad legde het oor te luister bij ouderen die hun verhaal wilden delen. In hun getuigenissen drijven vaak pijnpunten naar boven, maar komen ook positieve ervaringen aan het licht.

Ouderen of personen met een beperking in de gemeente Mol die woningaanpassingen nodig hebben, kunnen voor advies terecht in de Woonwinkel+. Deskundige vrijwilligers maken hen wegwijs in de wirwar van regels, premies en diensten waarmee ze te maken krijgen.