Ouderen die niet langer zelfstandig thuis willen wonen met hulp van thuiszorgdiensten, maar zichzelf ook niet zien verhuizen naar het woonzorgcentrum waar ze 24/7 zorg kunnen krijgen, zitten soms vast in hun situatie. Er zijn weinig alternatieve tussenvormen en al zeker op de sociale woonmarkt zijn de alternatieven schaars. Bovendien bestaan er enkel in steden als Gent, Kortrijk en Mechelen sociale assistentiewoningen. De Vlaamse Ouderenraad vroeg Els Devriendt, stafmedewerker zelfstandig wonen bij stad Gent, hoe dat komt.
Gent heeft als een van de weinige steden een aanbod aan sociale assistentiewoningen. Waarom hebben jullie hiervoor gekozen?
Devriendt: "Als stad willen we een ruim aanbod van alle mogelijke woonvormen voor ouderen aanbieden. Niet alleen op vlak van de grootte van de woning of de woonvorm, individueel versus samenhuizen, maar ook op vlak van betaalbaarheid. Sociale assistentiewoningen waren iets nieuws. Omdat we als grootstad een voorbeeldfunctie hebben, wilden we het uitproberen. We zijn samen met sociale huisvestingsmaatschappij WoninGent gestart met een proefproject. Sinds 2017 bieden we samen 19 sociale assistentiewoningen aan."
"Wonen in een sociale assistentiewoning heeft heel wat voordelen voor ouderen."
Els Devriendt, stad Gent
"We zagen heel wat voordelen in sociale assistentiewoningen als woonvorm voor ouderen. Het geeft hen de mogelijkheid om te wonen in een veilige woning en woonomgeving, want het gebouw moet bijvoorbeeld rolstoeltoegankelijk zijn. Daarnaast is er steeds de garantie dat je een noodoproep kan doen, een beroep kan doen op crisiszorg en overbruggingszorg en dat er een woonassistent als vast aanspreekpunt aanwezig is. Die laatste volgt de bewoners ook proactief op. Zo belde de woonassistent in tijden van Corona de bewoners dagelijks op. Dat waardeerden ze enorm, ze hebben ons daar uitdrukkelijk voor bedankt."
"Extra pluspunt in Gent is dat de woningen moeten voldoen aan de BEN-normen, bijna-energieneutraal dus."
Was het makkelijk om bewoners te vinden voor de sociale assistentiewoningen?
Devriendt: "De toewijzing gebeurde door de sociale huisvestingsmaatschappij. Veel ouderen op hun wachtlijst gaven aan dat ze interesse hadden om te wonen in zo’n sociale assistentiewoning. Ze wisten echter niet dat hier een bijkomende kost aan verbonden is voor ondersteuning, waardoor ze alsnog afhaakten op het moment van toewijs. We werkten aan die communicatie en uiteindelijk werden de woningen snel opgevuld."
Wat is jullie aanpak om ervoor te zorgen dat mogelijke huurders vooraf goed weten waarvoor ze tekenen?
Devriendt: "Op het moment dat iemand een sociale assistentiewoning krijgt toegewezen, gaan de woonassistent (Stad Gent) en huurbegeleider (WoninGent) samen op huisbezoek bij die persoon. Ze maken duidelijk dat er naast de huurprijs een bijkomende kost is voor de ondersteuning. Op dat moment gaat de woonassistent ook na of de persoon nog voldoende zelfredzaam is om in aanmerking te komen en of hij of zij voldoende middelen heeft om alles te betalen."
"In Gent is het zo dat wanneer er een financieel probleem is, ouderen recht hebben op een premie van het OCMW. De extra ondersteuningskosten bedragen bij de sociale assistentiewoningen voor sommige ouderen bijna de helft van hun huurprijs. Veel mensen hoeven hier echter geen gebruik van te maken, omdat de dagprijs van een sociale assistentiewoning, die bestaat uit de huurprijs en de kost voor ondersteuning, al lager ligt dan traditionele assistentiewoningen. Momenteel maken slechts 2 van de 23 bewoners hier gebruik van."
Een sociale huurder kan dus niet intekenen op een sociale assistentiewoning zonder ook te betalen voor de ondersteuning?
Devriendt: "Neen, dat kan niet. Het is een all-in pakket: wonen in een aangepaste woning en ondersteuning. De huurder sluit een huurcontract af met de sociale huisvestingsmaatschappij en een contract met ons voor de ondersteuning. Je betaalt voor die ondersteuning, ongeacht of je er gebruik van maakt. Je kan het vergelijken met een brandverzekering."
"Sociale assistentiewoningen zijn relatief nieuw en dat maakt dat er nog hiaten in de wetgeving zitten. Als de bewoner na een tijdje zegt dat hij of zij de ondersteuning niet langer wenst te gebruiken, kan die persoon in principe enkel het contract met de dienstverlenende instantie opzeggen. In de praktijk zou dat niet mogelijk mogen zijn natuurlijk. In Gent lossen we dit op door de twee contracten onlosmakelijk met elkaar te verbinden. Met andere woorden: je moet steeds de twee contracten hebben. Daar zijn ook zeer duidelijke afspraken over gemaakt tussen WoninGent en OCMW Gent."
"Sociale assistentiewoningen zijn relatief nieuw en dat maakt dat er nog hiaten in de wetgeving zitten."
Els Devriendt, stad Gent
"We onderzoeken wel of we in de toekomst ook aangepaste woningen kunnen aanbieden zonder die ondersteuning. Dat zou voor een aantal mensen zonder fysieke problemen de kosten kunnen drukken. Zij kunnen dan wel wanneer nodig extra hulp inschakelen, zonder maandelijks een vast bedrag te moeten betalen."
Wat kan er nog ondernomen worden zodat het een interessant verhaal wordt voor zoveel mogelijk mensen?
Devriendt: "Nu is niet enkel het bewonen van een sociale assistentiewoning duur, maar ook het bouwen en verhuren ervan. Sociale huisvestingsmaatschappijen zijn maar wettelijk in orde als aan alle vereisten van de Vlaamse overheid wordt voldaan, zoals fysieke aangepastheid van alle woningen én een gemeenschappelijke ruimte. Maar de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen stelt geen extra financiële tussenkomst tegenover die eisen. Met andere woorden, het bouwen en verhuren van reglementaire sociale assistentiewoningen is nog heel moeilijk betaalbaar te houden."
"Dat is vermoedelijk de reden waarom er in Vlaanderen zo weinig sociale assistentiewoningen aangeboden worden. Er moet dus dringend op zoek gegaan worden naar manieren om deze woonvorm betaalbaar te maken, zowel voor de initiatiefnemers als voor de bewoners."
