Het Kenniscentrum WWZ (voorheen Kenniscentrum Woonzorg Brussel) kan terugblikken op de realisatie van een aantal geslaagde projecten voor ouderen in Brussel. Na iets meer dan 10 jaar projectontwikkeling moeten ze vaststellen dat het elke keer opnieuw maatwerk is. Dat is zeker een meerwaarde, maar het toont duidelijk aan dat het helemaal geen evidentie is. Luc Lampaert is medewerker alternatieve woonvormen bij het kenniscentrum. We vroegen hem enkele lessen te trekken.
“Meer dan centen”
Het Kenniscentrum WWZ benadert woonzorgprojecten met twee aspecten die volgens ons te vaak uit het oog verloren worden: de woonkwaliteit en de bredere leefomgeving. Nog te vaak blijkt de betaalbaarheid de heersende bekommernis, ten koste van het vraagstuk over de kwaliteit van wonen: integreren van de geldende comfortnormen, toegankelijkheid, een gezond binnenklimaat en goede energetische prestaties zijn wezenlijk. Een doorgedreven aandacht hiervoor is nog niet volledig doorgedrongen.
Bovendien zien we wonen ruimer dan enkel goede huisvesting. Goed wonen draait eveneens om de relatie met de omgeving en de zelfredzaamheid buiten de eigen woning. In het verleden werd wonen te vaak geïsoleerd van alle andere noden zoals diensten, voorzieningen en faciliteiten. Dankzij ons concept van buurtgerichte zorg kreeg de aandacht voor die leefomgeving een nieuwe impuls.
"In het verleden werd wonen te vaak geïsoleerd van alle andere noden zoals diensten, voorzieningen en faciliteiten."
Luc Lampaert, medewerker kenniscentrum WWZ
“Alleen redden we het niet”
Een van de uitgangspunten voor alle projecten is het feit dat we het samenwonen voorop plaatsen en hiervoor de noodzakelijke ruimte voorbehouden. Het heeft echter een financiële impact en daarom zoeken we steevast naar oplossingen om de private woningen compacter te maken in functie van wat meer collectieve ruimtes. Deze omslag vergt een continue dialoog tussen enerzijds de opdrachtgever, uitbater en financierder, en anderzijds de ontwerper, aannemer en administratie (regelgeving). En dan blijkt dat een goede, constructieve dialoog vaak alle oplossingen in zich heeft.
In onze supergeïndividualiseerde maatschappij is het geen vanzelfsprekendheid om de gemeenschap voorrang te geven op de individuele noden. Maar ook hier hebben we van bij aanvang de troeven van gemeenschappelijk wonen naar voren geschoven. Het vergt uiteraard wat moed en verdraagzaamheid om dichter bij elkaar te wonen en een aantal zaken samen te beleven, maar we zijn ervan overtuigd dat het een wezenlijke bijdrage biedt aan het welzijn van elke bewoner. Bovendien is het een krachtig wapen tegen vereenzaming, een van de grotere opgaven in onze samenleving.
"In onze supergeïndividualiseerde maatschappij is het geen vanzelfsprekendheid om de gemeenschap voorrang te geven op de individuele noden."
Luc Lampaert, medewerker kenniscentrum WWZ
Om die gemeenschap te realiseren, ijveren we voor begeleiding van de toekomstige bewoners. In het ene project lukt dit nog voor het project concreet gebouwd wordt, in een ander project zal vooral de nadruk liggen op begeleiding bij bewoning. Bovendien mag die begeleiding zich niet beperken tot louter praktische zaken, maar moet die eveneens beschikbaar zijn buiten de werkuren. Net daarom benadrukken we het belang van vrijwilligers (al dan niet bewoners) in elk project. Zij kunnen zorgen voor de nodige continuïteit.
“Diverse leeftijden bij elkaar”
We zijn er bovendien van overtuigd dat projecten een lang leven beschoren zijn op voorwaarde dat ze ruimte bieden voor uiteenlopende leeftijden. Omdat ze onder andere een afspiegeling zijn van de samenleving, hebben intergenerationele projecten een voetje voor wat diversiteit en dynamiek betreft.
"Omdat ze onder andere een afspiegeling zijn van de samenleving, hebben intergenerationele projecten een voetje voor wat diversiteit en dynamiek betreft."
Luc Lampaert, medewerker kenniscentrum WWZ
Zowel in het project Samenhuizen als Casa Viva hebben we er continu over gewaakt dat de bewonersgroep een mooie variatie heeft aan leeftijden. Hoewel we bij aanvang op wat argwaan botsten, kunnen we tevreden vaststellen dat net die gezonde mix door iedereen als een troef gezien wordt. Bij niet-gemengde groepen komt de zorgvraag vaak gelijktijdig, waardoor de draagkracht van de groep op korte tijd aanzienlijk kan slinken. Bovendien zorgt een leeftijdsmix voor een continue verjonging van de groep, waardoor het project op termijn niet (letterlijk) dreigt uit te sterven.
“Eerst de mensen, vervolgens de stenen”
De nadruk ligt op begeleiding van de bewoners, zowel tijdens de voorbereiding als in de bewoningsfase. Het welslagen van een project is onlosmakelijk verbonden aan de omkadering van de (toekomstige) bewoners.
"Elkaar de nodige ruimte geven en de dialoog levendig houden, verhogen steevast het welzijn!"
Luc Lampaert, medewerker kenniscentrum WWZ
Net omdat we het samenleven een beetje verleerd zijn en omdat we wat dichter bij elkaar gaan wonen, mogen we minder aandacht hebben voor de verschillen, ten voordele van de gelijkenissen die ons kunnen (ver)binden. Elkaar de nodige ruimte geven en de dialoog levendig houden, verhogen steevast het welzijn!
Meer informatie
De cahiers van het Kenniscentrum WWZ brengen viermaal per jaar een concreet verhaal over Welzijn, Wonen en Zorg in Brussel. Elk cahier komt tot stand in samenwerking met andere partners. Zo kunnen we steeds weer nieuwe inzichten en concrete praktijken tonen, die inspiratie bieden voor meer Welzijn, beter Wonen en passende Zorg voor kwetsbare bewoners in Brussel en in Vlaanderen.
Er zijn al twee cahiers over woonprojecten: Cahier 1 – Samenhuizen en Cahier 7 – Casa Viva. Bestel ze via www.kenniscentrumwwz.be/cahiers, 02 211 02 44 of info@kenniscentrumwwz.be.
Voor volgend jaar staat een cahier over 10 jaar woonzorgprojecten op de planning.
