In 2016 nam toenmalig minister van Welzijn Jo Vandeurzen contact op met het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen. Hij vroeg hen om een referentiekader uit te schrijven rond goede dementiezorg. Sinds 2019 maakt de overheid ook budget vrij voor het coachen van zorgvoorzieningen in de thematiek. Dit jaar krijgen 20 zorgorganisaties de kans om het referentiekader uit te proberen in hun organisatie. Herlinde Dely zat als stafmedewerker kwaliteit en zorg bij het Vlaams Expertisecentrum Dementie mee aan de knoppen bij het project.
Referentiekader?
Elke zorgorganisatie zet in op goede zorg, maar verstaat daar soms iets helemaal anders onder. “Voor dementiezorg werd er daarom een referentiekader opgesteld, zodat organisaties binnen eenzelfde kader toch hun eigen accenten kunnen leggen. Het referentiekader bevat een aantal kapstokken voor dementievriendelijke zorg en kan er dus voor zorgen dat elke zorgsector die werkt rond dementie een gemeenschappelijk verhaal vertelt”, verklaart Dely.
Zorgorganisaties popelen om aan de slag te gaan
In 2018 schreef ze mee aan het boek ‘Ik, jij, samen MENS’. Een referentiekader voor kwaliteit van leven, wonen en zorg voor personen met dementie. “Om het referentiekader uit te werken, ben ik twee jaar lang in gesprek gegaan met allerlei zorgorganisaties, beleidsmedewerkers, proffen, ervaringsdeskundigen en mantelzorgers”, legt Dely uit. “Iedereen kan inspiratie vinden in het referentiekader, maar de Vlaamse overheid beseft dat het niet vanzelfsprekend is om die ook in de praktijk te brengen. Daarom trok de overheid via het ‘samen MENS’- project’ middelen uit om geselecteerde zorgorganisaties te begeleiden rond dementievriendelijke zorg. ”
Na een eerste pilootproject waar zes organisaties aan konden deelnemen, staan nu 20 organisaties te trappelen om met een begeleidingstraject te starten in september. Hun doel? Leren hoe ze personen met dementie centraal kunnen zetten in hun organisatie, door in te zetten op persoonsgerichte zorg. Zorg die dus is afgestemd op iemands persoonlijke behoeften, wensen en voorkeuren. “Zo’n traject duurt 15 maanden en wordt begeleid door een expertisecentrum dementie”, legt Dely uit. “Elke organisatie stelt een veranderteam samen met zo’n 10 à 12 medewerkers en moet daarnaast ook personen met dementie en mantelzorgers betrekken bij het traject.”
Zes fundamenten van goede zorg
Elke zorginstantie kiest zelf op welke manier ze dementievriendelijkheid integreert in de organisatie. Elk traject is dus anders. “Sommige organisaties willen vooral inzetten op een huiselijke inrichting en een goede dagbesteding”, vertelt Dely. “Andere zorginstanties willen tijdens het traject de wensen en noden van de zorgvragers leren kennen. Nog andere teams kiezen ervoor om in te zetten op het ondersteunen van de mantelzorgers.”
"Het referentiekader bevat kapstokken voor dementievriendelijke zorg, zodat elke zorgsector een gemeenschappelijk verhaal vertelt."
Wat wel bij elk traject aanwezig is, zijn de zes fundamenten van goede zorg die in het referentiekader verwerkt zijn. “Elke zorginstelling zet in op maatschappelijke beeldvorming, normalisatie, autonomie in geborgenheid, afgestemde zorg, mantelzorgers en naasten en professionele zorgverleners en vrijwilligers”, legt Dely uit. “Maar vooraleer een organisatie nadenkt over de manier waarop ze werken aan die zes fundamenten, is het essentieel dat ze eerst bepalen wat persoonsgerichte zorg voor die organisatie betekent. Alle werknemers moeten geïnformeerd en betrokken worden bij die visievorming.”
Referentiepersoon dementie
Na 15 maanden eindigen de begeleidingstrajecten, maar de zorgvoorzieningen laten het referentiekader niet los. “De referentiepersoon dementie speelt daarbij een belangrijke rol. Die ambassadeur van mensen met dementie in de organisatie zorgt er mee voor dat de aandacht voor goede dementiezorg ook na het begeleidingstraject vastgehouden wordt”, verklaart Dely. Organisaties die ook na het traject nog hulp wensen, kunnen een beroep doen op een regionaal expertisecentrum dementie, of het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen telefonisch consulteren. “Alle regionale expertisecentra bieden vormingen aan, om zo het thema dementie op de werkvloer warm te houden”, knikt Dely.
De geselecteerde organisaties krijgen het traject niet zomaar in hun schoot geworpen. Een deel ervan moeten ze namelijk zelf financieren. Bovendien vraagt het een groot engagement van medewerkers en directie. “Na het traject nemen de geselecteerden dan een ambassadeursrol op”, knikt Dely. “Sommigen nemen bijvoorbeeld een filmpje op, waarin ze trots hun resultaten tonen aan het brede publiek. Maar naast het aankaarten van de succesfactoren, is het ook belangrijk om te getuigen over de tegenslagen waar ze op botsten. De organisaties worden bovendien als ambassadeur opgeroepen op symposia en lezingen.”
Inspiratiemoment voor niet-geselecteerden
In totaal meldden zich 136 organisaties aan om een verandertraject te doorlopen. Daarvan werden er slechts 20 geselecteerd. “Maar ook de niet- -geselecteerden kunnen inzetten op dementievriendelijkheid”, vertelt Dely. “We organiseren bijvoorbeeld een inspiratiemoment waarop we geïnteresseerde organisaties tips geven. Zo kunnen ook zij aan de slag gaan met persoonsgerichte zorg.”
Meer weten?
Interesse in het referentiekader dementie? Naast het boek ‘Ik, jij, samen MENS’ en de begeleidingstrajecten, bestaan er ook educatieve pakketten voor studenten en fototentoonstellingen.
Alle informatie over het referentiekader vind je op de website www.dementie.be/themas/referentiekader/algemeen
Ferm Thuiszorg gaat begeleidingstraject aanEen van de geselecteerde zorginstellingen is Ferm Thuiszorg. De organisatie maakt deel uit van Ferm, een organisatie die inzet op gezinszorg, kraamzorg, dagopvang, nachtzorg, karweihulp en woningaanpassing. De zorginstelling is ook partner van vzw Ons Zorgnetwerk, een vereniging van mantelzorgers. “We hopen dat het ‘samen MENS’-traject de deskundigheid van onze therapeuten versterkt”, vertellen Annelies Duthu, stafmedewerker psychische zorg, en Sonia Benaets, regiomanager Zorg en Opleiding. Zij zijn de trekkers van het traject. Nog steeds bijleren In september 2021 is Ferm Thuiszorg gestart met het ‘samen MENS’-project. Werken rond het referentiekader dementie is niet nieuw voor hen. Ook op persoonsgerichte zorg zet de organisatie al even in. “Een groot deel van de vragen die we krijgen van cliënten, heeft te maken met (jong)dementie”, vertelt Duthu. “Maar dat we al even aandacht hebben voor dementievriendelijke zorg, wil niet zeggen dat we niks meer kunnen bijleren.” Ook het aantal vragen dat gaat over (jong)dementie zegt niet alles, want bij veel cliënten die dementie hebben, is de diagnose nog niet gesteld. Of jongeren en ouderen hebben last van geheugenproblemen, maar daarom geen dementie. “En ook die mensen hebben nood aan ondersteuning in hun dagdagelijks leven. Huishoudelijke ondersteuning, zinvolle dagbesteding of het aanbrengen van structuur kunnen daar een belangrijk onderdeel van zijn”, knikt Benaets. Inzetten op woningaanpassingen Ferm Thuiszorg hoopt met de externe begeleiding van ‘samen MENS’ de kennis van zijn ergotherapeuten op een dementievriendelijke manier te verruimen. “Aanpassingen in en rond de woning kunnen erg belangrijk zijn als het gaat over de zelfredzaamheid van personen met (jong)dementie”, legt Duthu uit. “Ferm Thuiszorg heeft ook verschillende dagopvangcentra, en ook die plaatsen willen we zowel qua omgeving als qua dagbesteding afstemmen op noden en wensen van mensen met (jong)dementie.” Naast het inzetten op woningaanpassingen, wil Ferm Thuiszorg mantelzorgers meer ondersteunen en alle teamleden voldoende coachen. “Soms komen er cliënten bij ons over de vloer met moeilijk hanteerbaar gedrag. We willen dat al onze medewerkers leren zoeken naar wat er achter dat gedrag schuilt, zodat ze daar gepast op kunnen reageren”, vertelt Benaets.
Referentiekader als vertrekbasis Of ze ooit denken genoeg te weten over dementievriendelijke zorg? “Zeker niet. We gebruiken het referentiekader als vertrekbasis, maar niet als eindpunt”, legt Benaets uit. “Onze organisatie verandert continu. Er komen nieuwe mensen in dienst of andere belangen steken de kop op. Onze organisatie moet blijven herbronnen.” Ferm Thuiszorg wil zijn integraal zorgaanbod blijvend afstemmen op mensen met (jong)dementie. En dat op een persoonsgerichte manier, waar de stem van personen met dementie en hun mantelzorgers centraal staat. “Maar dat doel zullen we over 15 maanden nog niet bereikt hebben”, lacht Duthu. “Dat is maar goed ook, want zo blijven we onszelf kritisch uitdagen. Eerst stappen, dan lopen.” Het traject start in de afdelingen van provincie Limburg, maar Ferm Thuiszorg wil de opgedane ervaringen en good practices op korte termijn structureel inbedden in de volledige organisatie. “Zo kan binnenkort elke cliënt en elke mantelzorger dezelfde warme, dementievriendelijke zorg krijgen”, besluit Benaets. |
