Om inzicht te krijgen in de werking, ondersteuning en toekomstwensen van lokale ouderenraden organiseert de Vlaamse Ouderenraad om de twee jaar een barometerbevraging. Aan de meest recente editie nam 79% van de ouderenraden deel. In de vorige editie van Actueel namen we de impact van de lokale verkiezingen op die ouderenraden onder de loep. Dit keer zoomen we in op hun programma, maar gaan we ook na in welke mate ze zich ondersteund voelen en bekijken we voor welke uitdagingen ze staan.
Lokale ouderenraden blijven inzetten op beleidsbeïnvloeding
Maar liefst 88% van de Vlaamse steden en gemeenten heeft een lokale ouderenraad. Velen van hen organiseren vrijetijdsactiviteiten (85%) en bieden informatieve of vormende activiteiten aan (72%). Maar onze barometerbevraging toont aan dat beleidsbeïnvloeding dé hoeksteen bij uitstek is: in 2022 en 2023 hielden maar liefst negen op de tien lokale ouderenraden zich bezig met beïnvloeding van het lokale beleid.
Belangrijkste activiteiten van de lokale ouderenraden:
De manier waarop ze dat doen? Vooral via adviezen. Van de ouderenraden die aan beleidsbeïnvloeding deden, bracht maar liefst 95% minstens één advies uit. Het aantal adviesvragen van lokale besturen aan ouderenraden blijft echter aan de lage kant en kan dus zeker gezien worden als een werkpunt.
Als gesprekspartner vinden lokale besturen en ouderenraden elkaar vaak: 90% van de ouderenraden had een inhoudelijk overleg met lokale ambtenaren of gemeentediensten. Ook de samenwerking met andere partners speelt een belangrijke rol: 52% van de ouderenraden werkt samen met andere adviesraden in de gemeente.
Voor de toekomst is het essentieel dat ouderenraden structureel worden ondersteund in hun rol als beleidsadviseur. Dat vraagt om een open communicatie en een oprechte samenwerking met het lokaal bestuur. Een lokale medewerker die zich specifiek inzet voor ouderenbeleid kan daarbij een groot verschil maken. Goede ondersteuning helpt ouderenraden niet alleen om hun adviezen concreet te maken, maar verhoogt ook de betrokkenheid. Momenteel is meer dan 80% van de ouderenraden tevreden wanneer ze ondersteuning krijgen. En toch blijft de betrokkenheid in het algemeen nog laag.
Betrokkenheid van lokale besturen kan beter
Een opvallend cijfer: slechts 9% van de ouderenraden wordt steeds spontaan betrokken bij het lokaal ouderenbeleid. 60% van hen geeft aan dat dit soms het geval is, en maar liefst 31% wordt hier nooit spontaan bij betrokken. Veel ouderenraden moeten dus zelf het initiatief nemen om hun expertise kenbaar te maken.
Wel geven twee op de drie ouderenraden aan dat de burgemeester of een schepen aanwezig is op elke vergadering van de raad. Dit wijst op een zekere betrokkenheid van het lokaal bestuur, al is er ook hier ruimte voor verbetering. De samenwerking tussen lokale besturen en ouderenraden mag zeker verder gaan dan enkel de aanwezigheid op vergaderingen.
Daarnaast krijgt slechts 40% van de lokale ouderenraden altijd een gemotiveerd antwoord op hun adviezen. 46% van hen ontvangt soms een motivatie en 13% wordt nooit op de hoogte gehouden van het al dan niet navolgen van hun advies. In één op de vijf gevallen nemen lokale besturen de adviezen van ouderenraden altijd mee in hun beleid. De meeste ouderenraden merken echter dat hun adviezen vaak niet de gehoopte impact hebben.
Hoe vaak wordt jouw ouderenraad spontaan betrokken bij het lokaal ouderenbeleid?
De Seniorenadviesraad en de Stedelijke Adviesraad voor Personen met een Handicap van Deinze merkten losliggende kasseien op de Markt. Ze adviseerden het stadsbestuur om de Markt veiliger te maken. Het stadsbestuur volgde dit advies en voerde de herstellingswerken uit. Toen bleek dat dezelfde kasseien elders in de stad zouden worden gebruikt, en de kans op onveilige situaties opnieuw zou ontstaan, gaven de raden opnieuw een advies.
Ouderenraden overwegend positief over ondersteuning
Lokale ouderenraden kunnen op verschillende niveaus rekenen op ondersteuning. Op lokaal niveau krijgen ze die het vaakst van lokale ambtenaren en schepenen. Die ondersteuning ervaren de deelnemende ouderenraden overwegend positief.
Op regionaal niveau kunnen ouderenraden deelnemen aan de Regionale Platformen Ouderenbeleidsparticipatie (RPO’s), die ondersteund worden door de Vlaamse Ouderenraad. Zo’n 88% doet dat. In zo’n RPO komen afgevaardigden van verschillende lokale ouderenraden, ouderenverenigingen, seniorenconsulenten en schepenen uit verschillende Vlaamse gemeenten samen. Via het platform delen ze ervaringen en signalen uit hun gemeente met elkaar. Maar liefst twee op drie ervaart de ondersteuning, die dit platform hen biedt, als bijzonder waardevol.
En dan is er ook nog informatie en communicatie die lokale ouderenraden ontvangen van de Vlaamse Ouderenraad. De grote meerderheid zegt het magazine Actueel en de tweewekelijkse nieuwsbrief erg te appreciëren. Maar ook de website www.ouderenraden.be, die ouderenraden ondersteunt met informatie, tips en goede praktijken, wordt door 8 op de 10 erg gesmaakt.
Ken je het LABO Ouderenbeleid al?
Vlaamse Ouderenraad Lokaal, VVSG en VUB organiseren jaarlijks een gratis LABO Ouderenbeleid. Daarin staat uitwisseling centraal tussen leden van de ouderenraden, ambtenaren en schepenen ouderenbeleid. De deelnemers gaan aan de slag met gedeelde uitdagingen. En samen zoeken ze naar verbindende oplossingen.
Uitdagingen voor de toekomst
Uit onze bevraging blijkt dat ouderenraden vooral nood hebben aan vorming rond de volgende thema’s, die de belangrijkste uitdagingen en interesses binnen de ouderenraden weerspiegelen.
De belangrijkste vormingsnoden van de lokale ouderenraden:
Naast die vormingsnoden is één van de grootste uitdagingen het aantrekken van meer, diverse en jongere vrijwilligers. Door in te zetten op die drie elementen, willen ouderenraden hun werking toekomstbestendig maken.
Het is belangrijk dat ouderenraden experimenteren met diverse werkvormen en hun werking afstemmen op de diversiteit die zich afspeelt in de lokale context. Ook zaken zoals een nieuw lokaal bestuur kunnen voor uitdagingen zorgen. Het is daarom cruciaal dat die nieuwe besturen hun visie op ouderenbeleid samen met de ouderenraad vormgeven.
De Leuvense ouderenraad merkte dat er heel wat ouderen geïnteresseerd waren in het lokale ouderenbeleid, maar dat velen geen langdurig engagement wilden opnemen. Sinds twee jaar kunnen Leuvense ouderen daarom vrijblijvend deelnemen aan open werkgroepen over specifieke thema’s en aan stadsgesprekken, zonder dat ze lid moeten worden van de ouderenraad.
