In de zomer van 2017 werd de stad Brugge opgeschrikt door vier eenzame overlijdens in een korte periode. De overledenen hadden niks met elkaar gemeen, behalve de eenzaamheid waarin ze hun laatste momenten hadden doorgebracht en het beschamende feit dat hun dood pas zeer laat werd opgemerkt. Voor het Brugse stadsbestuur was dat de aanleiding om het stadsactieplan 'Vierkant tegen Eenzaamheid' in het leven te roepen. Vijf jaar later deelt projectbegeleider Joachim Cherlet de voornaamste resultaten van het actieplan met ons.
Wat is het doel van ‘Vierkant Tegen Eenzaamheid’?
Cherlet: “Vierkant Tegen Eenzaamheid is een stadsactieplan waarmee we alle Bruggelingen informeren, inspireren en activeren én waarmee we bewustwording verspreiden over het thema eenzaamheid.”
“Om onze doelen te bereiken werken we samen met diverse partners. Onze voornaamste partners zijn buurtcentra, woonzorgcentra, welzijnsvereniging ’t Sas en natuurlijk de maatschappelijke diensten binnen onze organisatie. Velen denken al snel dat eenzaamheid enkel voorkomt bij ouderen, maar niks is minder waar. Eenzaamheid komt voor bij alle leeftijdsklassen in onze maatschappij. Daarom focussen we ons het komende jaar op jongeren. Enerzijds om het bewustzijn rond het thema te verhogen en anderzijds om het taboe te doorbreken als iemand zich eenzaam of alleen voelt.”
Eenzaamheid komt voor bij alle leeftijdsklassen in onze maatschappij.
Eenzaamheid bestaat inderdaad in verschillende vormen. Zijn er duidelijke oorzaken of signalen die je kan opvangen?
Cherlet: “Eenzaamheid is moeilijk te definiëren. Voor mij spreken we over eenzaamheid wanneer iemand het gevoel heeft dat hij of zij te weinig sociaal contact heeft, en wanneer dat tekort een negatieve invloed heeft op die persoon zijn of haar leven. Ik probeer de term eenzaamheid zo weinig mogelijk te gebruiken. ‘Eenzaam zijn’ klinkt statisch, terwijl wij net verandering in de situatie willen brengen. Daarom spreek ik liever over eenzaamheidgevoelens. Die term is dynamischer.”
“Eenzaamheidsgevoelens worden door diverse zaken gecreëerd, maar ik merk dat kantelmomenten vaak een trigger zijn. Iemand die net start op de arbeidsmarkt, iemand die op pensioen gaat of bijvoorbeeld een overlijden in iemands dichte omgeving. Eenzaamheid herkennen is nooit evident. Soms merk je aan iemand zijn gedrag dat er iets scheelt, maar andere mensen zien er allesbehalve eenzaam uit terwijl ze zich wel zo voelen. Daarom is het belangrijk dat hulpverleners alert zijn voor de problematiek en er openlijk over praten met hun cliënten of patiënten.”
“Heb je het gevoel dat iemand in je omgeving eenzaam is? Ga dan – als die persoon dat wenst - samen op zoek naar een oplossing. Probeer aan de hand van een gesprek na te gaan waarom die persoon last heeft van eenzaamheidgevoelens. Na het gesprek kan je een activiteit, sportclub, vrijetijdsorganisatie, vrijwilligerswerk, en/of laagdrempelige (hulp)voorziening op maat aanbevelen. Geef de persoon een duwtje in de rug, maar push hem of haar nooit. Externe motivatie kan belangrijk zijn, maar vooral intrinsieke motivatie zal de eenzaamheidgevoelens doen verminderen.”
Soms merk je aan iemand zijn gedrag dat er iets scheelt, maar andere mensen zien er allesbehalve eenzaam uit terwijl ze zich wel zo voelen.
Hoe krijg je zicht op wat er leeft in de stad met betrekking tot het thema eenzaamheid?
Cherlet: “Er zijn diverse manieren om eenzaamheid in de stad te achterhalen. In eerste instantie is nauw contact met onze partnerorganisaties van belang. Mijn collega’s van stad Brugge verwijzen ook mensen naar mij door die aan de slag willen gaan met het thema eenzaamheid. Het project ‘Alleen of toch niet?!’ werd bijvoorbeeld initieel geïntroduceerd door een Bruggeling - met dat project wil stad Brugge komen tot aanbevelingen voor organisaties, verenigingen, buurten en het beleid rond visievorming en sociale omgangsvormen met alleenstaanden, alleenwonenden, moeders/vaders van éénoudergezinnen.”
“Elke inwoner of (hulpverlening)organisatie kan ons zijn of haar idee om eenzaamheidgevoelens te bestrijden, bezorgen. De input van inwoners en organisaties komt bij ons terecht via mail of via ons Charter. Via ons Charter laten mensen ons weten wat er volgens hen nog kan gebeuren in de strijd tegen eenzaamheid. Het invullen van het Charter is volledig anoniem. Op dit moment hebben we al verschillende ideeën omgezet in projecten. Dat Charter bewijst dan ook dat Vierkant Tegen Eenzaamheid een project is van en door de Bruggelingen, voor de Bruggelingen.”
Hoe kunnen mensen met eenzaamheidsgevoelens jullie bereiken?
Cherlet: “Ook dat gebeurt op verschillende manieren. Zowel fysiek als online. Zo hebben we een online meldpunt op onze webpagina. Wanneer iemand worstelt met eenzaamheidgevoelens, kan die persoon dat online melden. Ook iemand in zijn of haar omgeving kan die melding doen, net zoals een (hulpverlening)organisatie. Wanneer er zo’n melding binnenkomt, gaat een sociaal werker van onze maatschappelijke dienst langs bij de persoon. Samen zoeken ze dan naar een oplossing. Ook telefonisch krijgen we meldingen. Iemand met eenzaamheidsgevoelens kan ook een melding doen bij onze partners, het Huis van de Bruggeling of één van de Brugse OCMW’s.”
“Het meldpunt eenzaamheid werd in 2018 geïntroduceerd. Om het meldpunt aan bekendheid te laten winnen, hebben we magneten gemaakt met relevante telefoonnummers en ook het mailadres van het eenzaamheidsmeldpunt. Die magneten werden verspreid bij alle 85-plussers van Brugge. Zorgmedewerkers die huisbezoeken doen, deelden de magneten uit of hingen ze op aan de koelkast van de oudere inwoners.”
Vierkant Tegen Eenzaamheid heeft al verschillende projecten op poten gezet. Kan je er enkele toelichten?
Cherlet: “Klopt. Onze drie bekendste projecten zijn ‘Verlicht Je Buurt’, ‘Babbelbuddy’s’ en ‘De Langste Stoel’. Verlicht Je Buurt is een project in samenwerking met de Brugse Vrijwilligerscentrale. De Vrijwilligerscentrale deelde een budget uit per straat om de buurt te verlichten. Dit jaar wordt de lichtjesactie helaas niet herhaald door de stijgende energieprijzen. We organiseren wel een kaartjesactie. Mensen kunnen op bepaalde locaties in Brugge kerstkaarten aankopen en die afgeven aan iemand die wel een positieve boodschap kan gebruiken in deze donkere, koude dagen.”
Mensen met eenzaamheidgevoelens werden gekoppeld aan één van onze vrijwilligers om regelmatig contact te onderhouden.
“Het project Babbelbuddy’s werd in het leven geroepen tijdens de coronapandemie in 2020. Mensen met eenzaamheidgevoelens werden gekoppeld op basis van locatie aan één van onze vrijwilligers om regelmatig – telefonisch - contact te onderhouden. Ook vandaag nog bellen een vijftigtal vrijwilligers regelmatig naar hun buddy’s. En sommige buddy’s en vrijwilligers spreken zelfs op regelmatige basis af met elkaar.”
“Het derde project, De Langste Stoel, is een viering in een straat. Iedereen zet zijn stoel op een afgesproken moment buiten tijdens de Week van Verbondenheid. De deelnemers kunnen zo een babbeltje slaan met de buren. De voorbije jaren zorgde dit project al voor veel toffe momenten.”
“De voorbije periode zijn we trouwens gestart met een podcast over eenzaamheid. ‘Planeet Eenzaam’. Tijdens de podcast gaan we in gesprek met relevante partners of bekende Vlamingen over het thema eenzaamheid. Vragen als ‘Hoe ervaar jij eenzaamheid?’, ‘Hoe kwam je ermee in contact?’ en ‘Wat is eenzaamheid voor jou?’ zijn maar enkele van de vele vragen die elke partner voorgeschoteld krijgt.”
Meer weten over Vierkant Tegen Eenzaamheid? Benieuwd naar de podcast? Of wil je het project volgen op sociale media? Neem dan zeker een kijkje op de website van de stad. Via de website kan je ook het Charter invullen.
