De nieuwe Vlaamse Bouwmeester over wonen voor ouderen

Wonen
Vlaamse bouwmeetser

 ©  Jasper Jacobs

Het Vlaams Bouwmeesterschap bestaat al meer dan twintig jaar. Na Bob Van Reeth, Marcel Smets, Peter Swinnen en Leo Van Broeck, is het nu de beurt aan Erik Wieërs. Wij waren benieuwd naar zijn plannen voor de komende vijf jaar: hoe kunnen woningen aanpasbaar zijn voor ouderen? En wat met toegankelijke woonomgevingen? Een boeiend gesprek. 

Dag Erik. Zo'n functie van een Vlaams Bouwmeester, wat houdt dat precies in? 

“Op 17 augustus 2020 nam ik de functie van Vlaams Bouwmeester op. Samen met mijn team van zo’n vijftien mensen, vervul ik de rol van Bouwmeester voor vijf jaar. Daarnaast ben ik ook architect en medeoprichter van het Antwerpse bureau Collectief Noord Architecten."

“Als Vlaams Bouwmeester ben je adviseur van de Vlaamse Regering en de lokale besturen. De Visienota Vlaams Bouwmeesterschap omschrijft mijn missie, opdracht en werking. In die nota staan ook mijn twee hoofdtaken omschreven: het ondersteunen en begeleiden van publieke opdrachtgevers op vlak van architectuurkwaliteit, en visievorming en reflectie inzake architectuurkwaliteit, kwaliteitsvol ontwerpen en bouwen in de hedendaagse samenleving. Architectuurkwaliteit is een ruim begrip: het gaat zowel over gebouwen en publieke ruimtes, als over landschappen en infrastructuurwerken.” 

Je voorganger, Leo Van Broeck, voerde debat over de relatie tussen onze ruimtelijke ordening en de klimaatproblematiek. Wat is jouw visie op dat thema? 

“Een groot probleem in Vlaanderen is dat wij erg verspreid wonen. Dat maakt het niet alleen moeilijker om onze woningen goed te isoleren, we hebben daarnaast een ruim netwerk van nutsvoorzieningen zoals gas, water en elektriciteit nodig. Ook ons vervoer lijdt daaronder: we hebben een uitgebreid netwerk van openbaar vervoer, en we doen veel verplaatsingen met de wagen. Dat creëert files en vergroot de CO2-uitstoot.” 

“We moeten weer meer in de kern van dorpen en steden gaan wonen, maar ik vind het ook belangrijk dat we focussen op de kwaliteit van woonmilieus. Ook in een dorpskom heb je bijvoorbeeld voldoende private en collectieve buitenruimtes nodig. Iedereen moet op wandelafstand van wat groen kunnen genieten."

"Je kan alle woningen kleiner maken en op elkaar stapelen zodat je meer ruimte over hebt voor landschappen, maar je kan ook naar zaken zoeken die je kan delen met buren."

Erik Wieërs, Vlaams Bouwmeester

"Je kan alle woningen kleiner maken en op elkaar stapelen zodat je meer ruimte over hebt voor landschappen, maar je kan ook naar zaken zoeken die je kan delen met buren. Denk aan wagens, werkplaatsen of bureauruimtes. En ik heb niks tegen een vrijstaande woning met een tuin, maar waarom zou je die tuin niet delen met enkele buren?”

De bevolking veroudert. Wil dat ook zeggen dat de toegankelijkheid van de woningen belangrijker wordt? 

“De meeste oude gebouwen kan je niet aanpassen. Oude woonzorgcentra zijn bijvoorbeeld vaak gebouwd met dragende muren, wat wil zeggen dat die muren een impact hebben op de stabiliteit van de woning. Dat maakt het onmogelijk om kamers te vergroten of verkleinen. Een gebouw volledig afbreken of renoveren is ook niet duurzaam: afval en het vervoer ervan produceren namelijk CO2.” 

"Als je continu gebouwen afbreekt en nieuwbouw optrekt, creëer je een niet-duurzame wegwerparchitectuur.” 

Erik Wieërs, Vlaams Bouwmeester

“Het is bij nieuwbouw belangrijk om te kiezen voor aanpasbare gebouwen. Deuren in niet-dragende muren kan je makkelijk verbreden. Ruimtes zoals een keuken of badkamer moeten ruim zijn, zodat je ze later probleemloos (rolstoel)toegankelijk kan maken. Een gipskartonnen wand kan je makkelijker uitbreken dan een stenen muur. Als je continu gebouwen afbreekt en nieuwbouw optrekt, creëer je een niet-duurzame wegwerparchitectuur.” 

Wanneer vind jij een woonomgeving toegankelijk voor minder mobiele ouderen? 

“Ik geloof heel erg in collectieve woonmodellen waar mensen zorg dragen voor elkaar. Een gemeenschappelijke tuin kan enkele gezinswoningen, alleenstaande woningen en woningen voor ouderen met elkaar verbinden. Die mensen kunnen zo makkelijk de zorg voor elkaar opnemen, en die intergenerationele solidariteit spreekt mij erg aan.” 

“Er wordt nu ook geëxperimenteerd met cohousingprojecten voor ouderen, waar zorgverleners ter beschikking zijn en ouderen zich ontfermen over elkaar. Maar om zulke woonvormen toe te laten is er een mentaliteitsswitch of generatieswitch nodig. Ook op juridisch vlak bots je met zo’n projecten nog op problemen.” 

"Mensen kunnen in collectieve woonvormen makkelijk de zorg voor elkaar opnemen, en die intergenerationele solidariteit spreekt mij erg aan."

Erik Wieërs, Vlaams Bouwmeester

Wat is er nodig om naar een mentaliteitsswitch te gaan? 

“Vlamingen denken dat wonen een privaat project is. Maar in andere landen ziet men wonen als een collectieve samenwerking: daar bouwt men met samen een woonentiteit waar mensen samenleven en voor elkaar zorgen."

"Toen ik jong was, zocht ik een huis om samen met mijn partner te kopen, maar steeds vaker zoeken vrienden samen een huis om er gezamenlijk te wonen. Zulke groepsinitiatieven zijn de toekomst, ook als het gaat over ouderenzorg. En ik vind dat wij, architecten, op zulke projecten moeten inzetten.”  

 

Nieuwe vorming: 'Een sterk lokaal woonbeleid'

Wil je als ouderenraad een steentje bijdragen aan de woonsituatie van ouderen in je gemeente? Ben je je ervan bewust dat hun woning niet altijd voldoet aan hun noden en behoeften? Krijg je graag zicht op de hefbomen die je gemeente daarvoor zou kunnen gebruiken? Vlaamse Ouderenraad · Lokaal helpt je op weg met een nieuwe vorming.

Ontdek meer