In verschillende lokale ouderenraden borrelen momenteel gevoelens van ongerustheid, onzekerheid en soms zelfs verslagenheid. Wat is er aan de hand? Met de start van de nieuwe legislatuur lijkt de rol van de ouderenraad als partner van het lokaal bestuur in sommige gemeenten op de helling te staan. Her en der wordt de functie en het doel van de adviesraden immers herbekeken en wordt luidop de vraag gesteld of de niet-verplichte adviesraden niet beter afgeschaft zouden worden. Als Vlaamse Ouderenraad willen we graag een lans breken voor het voortbestaan van de lokale ouderenraden en hun meerwaarde in de verf zetten.
Kan de lokale ouderenraad zomaar afgeschaft worden?
Aangezien het bestaan van een ouderenraad niet decretaal opgelegd wordt door de Vlaamse overheid, is de oprichting ervan facultatief. Het lokale bestuur kan dus vrij beslissen over het al dan niet oprichten van een ouderenraad. Tot zover het ‘slechte’ nieuws.
De decreten Lokaal Sociaal Beleid en Lokaal Bestuur pleiten echter wel voor het zo veel mogelijk betrekken van de inwoners bij het gemeentelijk beleid. Het lokaal bestuur moet de nodige initiatieven nemen om de participatie van burgers te bevorderen. Hoewel er niet nader bepaald wordt op welke manier en over welke onderwerpen dit moet gebeuren, wordt de oprichting van adviesraden wel geschetst als een vorm van burgerparticipatie. Bovendien verspreidde minister Jo Vandeurzen recent een omzendbrief waarin hij het belang van de lokale ouderenraad onderstreept. In de brief wordt de bijdrage die de ouderenraad kan dragen aan een sterk en gedragen lokaal beleid benoemd. De minister benadrukt dat burgerparticipatie via de ouderenraad de kwaliteit van het beleid zal versterken.
Even opfrissen: de meerwaarde van de lokale ouderenraad
Het enthousiasme van de minister over ouderenraden werkt aanstekelijk. Ook wij geven graag een beknopt overzicht van de meerwaarde die de lokale ouderenraad te bieden heeft. Handig samengevat in drie punten:
-
Een blik door de bril van ouderen
In de eerste plaats hebben ouderenraden een specifieke bril op. Ze kijken naar het beleid vanuit het perspectief van ouderen. Dit zorgt er voor dat ze ervaringsdeskundigheid en beleving kunnen binnenbrengen in het beleidsvormingsproces. Dit verhoogt de inhoudelijke kwaliteit van het beleid. Het bijzondere aan de bril van de ouderenraad is dat deze over beleidsdomeinen heen kijkt. Wanneer een ouderenraad zich bijvoorbeeld buigt over de toegankelijkheid van voetpaden, dan gaat dat voor de ouderenraad vaak niet enkel over de inrichting van de openbare ruimte, maar kan er ook sprake zijn van een samenhang met welzijn, wonen en maatschappelijke participatie.
-
Het opnemen van een signaalfunctie
Daarnaast kunnen ouderenraden signalen opvangen. Enerzijds weten ze wat er leeft bij hun achterban, ze weten dus wat de noden zijn van de oudere bevolking in de gemeente. Doordat ze over die informatie beschikken, zijn ze een ideale partner om mee richting te geven aan het beleid. Daarnaast zijn ouderenraden ook alert voor gevoeligheden en onvoorziene gevolgen rond beleid dat het lokale bestuur wil doorvoeren. Door te luisteren naar de ouderenraad kan het lokale bestuur negatieve gevolgen en praktische problemen op voorhand voorkomen.
-
Ouderen worden meer betrokken bij het beleid
Ten slotte kunnen ouderenraden ervoor zorgen dat ouderen meer betrokken worden bij het beleid, wat de legitimiteit er van vergroot. Ouderen zijn meer op de hoogte van de beslissingen die genomen zijn omdat ze geïnformeerd worden door hun ouderenraad. Ze hebben daarnaast ook het gevoel dat er iemand hun belangen verdedigt. Een lokale ouderenraad kan bovendien een partner zijn in het bereiken van moeilijk bereikbare doelgroepen als kwetsbare en vereenzaamde ouderen. Zo vergroot de ouderenraad het democratisch gehalte van het beleid en wordt er gezorgd voor meer gedragenheid.
Het belang van lokale ouderenraden in een veranderend landschap
Het valt niet te ontkennen dat het landschap waarin de lokale ouderenraden zich bewegen volop verandert. Spontane burgerinitiatieven schieten als paddenstoelen uit de grond, lokale actiegroepen worden opgericht, er ontstaan meer en meer buurtcomités, … Als lokale ouderenraad kan het even wennen zijn om je plek te vinden tussen al die enthousiaste en vaak strijdlustige nieuwe initiatieven. Als Vlaamse Ouderenraad zijn we uiteraard niet gekant tegen die nieuwe dynamieken. Nadenken over de vernieuwing en modernisering van ouderenraden hoeft niet tegengehouden te worden. Er moet echter steeds uitgekeken worden dat het kind niet met het badwater weggegooid wordt.
In de eerste plaats willen we het structurele karakter van de lokale ouderenraden benadrukken. De raden zijn duurzame en georganiseerde participatiekanalen die continuïteit garanderen. Bovendien fungeren ze als een permanent aanspreekpunt, zowel voor het beleid als voor lokale ouderen en ouderenverenigingen. Wanneer de ouderenraad vervangen wordt door vrijblijvende open burgervergaderingen of door ad hoc werkgroepen, gaat die structurele insteek verloren.
Minstens even belangrijk is dat het waardevolle werk dat de lokale ouderenraden sinds jaar en dag verzet hebben niet geminimaliseerd of genegeerd mag worden. Binnen de ouderenraden is er veel expertise en ervaring opgebouwd, het zou jammer zijn moest die verloren gaan. Bovendien zijn in de ouderenraad veel enthousiaste en geëngageerde ouderen verzameld, hen het gevoel geven dat ze zomaar aan de kant geschoven worden zou zonde zijn.
Ten slotte mag ook niet vergeten worden dat de stem van ouderen via de lokale ouderenraad ook bovenlokaal weerklank krijgt. Via de deelname aan bovenlokaal overleg zorgt de raad immers voor informatiedoorstroming en uitwisseling waardoor de belangenbehartiging van ouderen naar een hoger niveau kan meegenomen worden.
Samenwerken als sleutelwoord
De Vlaamse Ouderenraad pleit ervoor dat de lokale ouderenraad samen met het lokaal bestuur nadenkt over haar rol en functie. Via deze gezamenlijke denkoefening kan een platform gecreëerd worden om de positie van de ouderenraad als partner van het lokale bestuur terug versterken. Wat al vast staat is dat samenwerken centraal zal moeten staan. Samenwerken met het lokaal bestuur, maar ook met gevestigde en nieuwe lokale partners. Zo kunnen de lokale ouderenraden een blijvende impact hebben op het lokale beleid, door de stem en visie van ouderen verder uit te dragen over de diverse beleidsdomeinen heen.
Dit is een advies aan de gemeenteraden waard!