Lokale ouderenraden schieten uit de startblokken

Werking ouderenraden
ouderen vergaderen

In het jaar na de lokale verkiezingen in 2018, namen lokale ouderenraden meteen een actieve rol op ten aanzien van de nieuwe gemeentebesturen. Dat blijkt uit de barometerbevraging van de Vlaamse Ouderenraad. Met deze regelmatige bevraging brengen we de werking van lokale ouderenraden in kaart. We lichten enkele opmerkelijke conclusies toe.

2019, een bijzonder jaar met heel wat vernieuwing

We peilden naar de werking van de lokale ouderenraden in 2019. Een bijzonder jaar, waarin een nieuwe lokale beleidscyclus van start ging. Nieuw verkozen gemeentebesturen stelden het gemeentelijk meerjarenplan op, waarin de beleidslijnen en -acties voor de komende jaren vastgelegd worden. In 7 op de 10 gemeenten droeg ook de lokale ouderenraad zijn steentje bij aan dit plan. Bijvoorbeeld door via een memorandum de aandacht van het beleid te vestigen op de belangen en noden van ouderen. Maar ook door in gesprek te gaan met de schepenen en de burgemeester of deel te nemen aan inspraakmomenten.

Verschillende gemeenten maakten werk van een lokaal participatiereglement. Dat document beschrijft hoe burgers inspraak krijgen in het lokaal beleid. Gemeenten die al zo’n reglement opstelden, betrokken niet altijd de lokale ouderenraad.  Slechtst 36% van de raden gaf aan dat dit bij hen wel het geval was. In heel wat gemeenten moet dit reglement nog opgesteld worden, het is een goed idee om hier als lokale ouderenraad nauw bij betrokken te zijn. Zo kan je verzekeren dat het reglement ook volwaardige participatiekansen biedt voor ouderen.

Grafiek 1

Wie zetelt in de lokale ouderenraad?

In navolging van de gemeenteraad, werden ook de meeste lokale adviesraden opnieuw samengesteld. Nieuwe leden werden gezocht én gevonden. Bijna 9 op de 10 lokale ouderenraden konden nieuwe leden engageren om zich in te zetten. In meer dan 4 op 5 lokale ouderenraden zijn zowel vertegenwoordigers van lokale ouderenverenigingen vertegenwoordigt als ouderen die in eigen naam zetelen. Daarnaast kunnen ook nog heel wat anderen deelnemen aan de vergaderingen van de raad. Niet alle deelnemers zijn stemgerechtigd. Zo is in heel wat gemeenten de schepen voor ouderenbeleid vertegenwoordigd, maar hij kan enkel deelnemen met raadgevende stem.

Naast de leden, wijzigden in sommige gemeenten ook de werking of de structuur van de lokale ouderenraad. In Bornem bijvoorbeeld: “We hebben gekozen voor een open vergadering van de seniorenraad en de oprichting van vaste werkgroepen.” Sommige lokale ouderenraden werden dan weer geïntegreerd in een breder participatiekanaal. Dat is het geval in Tienen: “Alle adviesraden van Tienen worden samengebracht in één koepel. De adviesraden blijven wel apart bestaan in hun huidige vorm, maar de adviesverlenende rol verschuift naar de koepel.” In andere gemeenten werd er net een aparte raad opgericht die specifiek op de belangen van ouderen kan focussen. In Zele bijvoorbeeld: “De seniorenraad wordt een afzonderlijke raad die niet langer verbonden is aan de welzijnsraad.”

 In 7 op de 10 gemeenten droeg ook de lokale ouderenraad zijn steentje bij aan het gemeentelijk meerjarenplan.

Grafiek 2

Hoe beïnvloeden lokale ouderenraden het beleid?

Lokale ouderenraden ondernamen verschillende acties om te wegen op het lokaal beleid. Zo ging bijna drie vierde van de ouderenraden in overleg met de schepen. Ook gesprekken met de ambtenaar verantwoordelijk voor ouderenbeleid zijn populair (63%). En twee op vijf lokale ouderenraden organiseerde een infovergadering. Heel wat ouderenraden (63%) ondernamen nog tal van andere acties. Er werden persmomenten en debatten georganiseerd, enquêtes gelanceerd, verzoekschriften ingediend en zelfs petities of protestacties opgezet.

Er gebeurt duidelijk heel wat. Ook het schriftelijk advies blijft een sterkhouder. 76% van de lokale ouderenraden richtte in 2019 minstens 1 schriftelijk advies aan het gemeentebestuur. In vergelijking met voorgaande jaren ligt het aandeel ouderenraden dat een schriftelijk advies uitbracht iets lager dan voorheen.

Wellicht speelt de timing hierbij een rol. In 2019 was de meerjarenplanning nog volop in opmaak en waren er vaak brede inspraakmogelijkheden voorzien waardoor er minder nood was aan een schriftelijk advies. Een andere verklaring is dat het overleg met de schepen en ambtenaar aan belang wint in het eerste jaar van het nieuwe bestuur: beide partijen leren elkaar nog volop kennen. Tot slot merken we ook dat het nieuwe lokaal bestuur niet meteen klaarstaat met formele adviesvragen: slechts 32% van de adviezen werd uitgebracht op vraag van het lokaal bestuur. Dit impliceert meteen dat heel wat lokale ouderenraden zelf een actieve rol opnamen en op eigen initiatief adviezen uitbrachten aan het nieuwe bestuur.

Grafiek 3



 

Terugkoppeling van het lokaal bestuur naar de ouderenraden blijft een heikel punt in sommige gemeenten. 15% van de lokale ouderenraden krijgt nooit een antwoord op hun adviezen. Al geven de meeste lokale ouderenraden gelukkig wel aan dat ze altijd of soms een antwoord krijgen. Ook positief is het feit dat heel wat lokale ouderenraden het gevoel hebben dat er rekening gehouden wordt met hun adviezen en signalen. Volgens een kwart van de lokale ouderenraden houdt het lokaal bestuur er zelfs altijd rekening mee.

Grafiek 4

Op welke ondersteuning kunnen lokale ouderenraden rekenen?

De lokale ouderenraden zijn globaal genomen tevreden met de ondersteuning die ze ontvangen. Zeker de ondersteuning van de schepen en ambtenaar voor ouderenbeleid wordt gewaardeerd. Bovenlokaal zijn er met de regionale platformen en interregionale stuurgroepen (RPO’s en ISO’s) enkele belangrijke ondersteuningsbronnen te vinden. De tevredenheid over deze kanalen is enorm gestegen ten opzichte van de vorige bevraging. De RPO’s en ISO’s hebben duidelijk een vliegende start genomen.

Ook over de ondersteuning van de Vlaamse Ouderenraad zijn de lokale ouderenraden positief. Zowel de nieuwsbrief als ons magazine Actueel kunnen mooie tevredenheidscijfers voorleggen. De website www.ouderenraden.be en de vormingen van Vlaamse Ouderenraad · Lokaal worden gewaardeerd. En heel wat ouderenraden waren tevreden over de ouderenweekcampagne.

Wat zijn de ambities van lokale ouderenraden?

Lokale ouderenraden zien nog verschillende uitdagingen voor de toekomst. Voor meer dan drie op vier onder hen is het versterken van hun beleidsbeïnvloedende functie een prioriteit. De voornaamste andere ambities zijn de naamsbekendheid van de raad vergroten (57%) en de achterban informeren (55%).  

Lees hier het volledige rapport over de barometer van 2019.