Tijdens de coronaperiode namen veel lokale besturen en verenigingen tal van initiatieven om kwetsbare mensen te bereiken en te ondersteunen. Vaak waren ouderen de doelgroep, maar even vaak waren ze zelf initiatiefnemer of op z’n minst sterk betrokken. De 5 Interregionale Stuurgroepen Ouderenbeleidsparticipatie (ISO’s) kregen via diverse kanalen zicht op een scala aan initiatieven. We vroegen aan Michel De Wit, van het Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, om een aantal rode draden te weven tussen de brede waaier aan acties in heel Vlaanderen.
Alles valt stil, behalve de creativiteit
De Nationale Veiligheidsraad kondigt een volledige lockdown af. Van de ene op de andere dag valt de dienstverlening stil. Geen maaltijd of cursus in het lokale dienstencentrum, geen opvang in het dagverzorgingscentrum, geen activiteit met de ouderenorganisatie of ouderenraad, sporthal gesloten, geen boek uit de bib, ….
Onmiddellijk ontstaat de reflex: wat met onze kwetsbare mensen? Heel wat openbare besturen en organisaties vinden zichzelf opnieuw uit. De telefoon wordt intensief ingezet. Professionelen bellen in eerste instantie de gekende gebruikers op. Hoe gaat het, wat kunnen we voor u doen? Al snel wordt ook gekeken naar alleenstaande 80-plussers. Door het inschakelen van – voornamelijk oudere - vrijwilligers wordt de doelgroep verruimd en worden in veel gemeenten alle 70-plussers opgebeld. Ouderenraden en ouderenorganisaties worden mee ingeschakeld en focussen niet alleen op hun eigen leden. Het zijn vaak deugddoende gesprekken die regelmatig herhaald worden. Wie nog extra hulp nodig heeft kan vaak terecht op een gemeentelijk coronanummer.
Er komen tijdens deze telefoongesprekken heel wat noden naar boven. Wie laat mijn hond uit? Ik zit zonder brood. Ik moet naar de apotheek, maar durf niet naar buiten. #VlaanderenHelpt wordt gelanceerd en bijna elke gemeente heeft een #GemeenteHelpt, waar hulpvraag en hulpaanbod met elkaar in contact gebracht worden. Ook hier zijn heel wat ouderen aan de aanbodzijde betrokken. Sommigen zijn bezorgd om de gezondheid van de 65-plussers en sluiten hen daardoor met de beste bedoelingen uit om hulp te bieden. Zij behoren toch tot de risicogroep? Ouderenraden en ouderenorganisaties laten zich horen dat leeftijd toch niet het enige criterium mag zijn.
# hier, # daar
Veel initiatieven kiezen voor de digitale weg. Niet iedereen heeft een computer of kan vlot overweg met websites, apps, Zoom en WhatsApp. Is er ook geen nood aan analoge kanalen, vragen sommige ouderenraden zich af. Gemeentebesturen en organisaties gaan aan de slag met affiches, pancarten en kaarten. In de straat wordt aan de vensters zichtbaar wie hulp nodig heeft en wie hulp wil bieden. Tijdens het dagelijkse handgeklap voor de zorg, hebben buren ook oog voor praktische problemen en het mentale welzijn van elkaar. Coronamaatregelen worden niet alleen op de gemeentelijke website geplaatst, maar ook via flyers en nieuwsbrieven ouderwets gebust door een leger vrijwilligers. Lokaal worden vrije radio’s ingeschakeld voor informatie en verstrooiing. Ouderen stikken mondmaskers en schorten.
"Heel wat openbare besturen en organisaties vinden zichzelf opnieuw uit."
Tijdens de coronaperiode hadden we heel wat feestdagen. Laten we Pasen, Moederdag en Vaderdag gewoon passeren? Ook hier gaan gemeentebesturen en (ouderen)organisaties aan de slag: kaartjes met een leuke boodschap, een jampotje, een chocolaatje, een bloemetje, blaadjes met woordpuzzels, doordenkertjes en mopjes, een zelfgemaakt mondmasker. Professionelen en vrijwilligers gaan als babbelbuddy’s op pad voor stoep- en drempelgesprekken. Uiteraard telkens op veilige afstand.
Klasjes en kindergemeenteraden maken knutselwerkjes en brengen deze naar woonzorgcentra en assistentiewoningen. En nu ze er toch zijn, kunnen ze even goed wat liedjes zingen. Intergenerationeel tot en met.
En nu?
Het stof is intussen gaan liggen, maatregelen zijn versoepeld. Lokale besturen, ouderenraden en ouderenorganisaties kijken naar de toekomst en schrijven draaiboeken om onder andere vereenzaming aan te pakken. Het ‘draaiboek opbelacties’, dat momenteel voorbereid wordt door de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) en de Vlaamse overheid, kan hierbij een nuttige hulp zijn.
Hoe nemen we als ouderenraad en ouderenorganisatie terug de draad op? Hoe kunnen we veilig vergaderen en activiteiten organiseren? Behoren alle 65-plussers nu echt tot die kwetsbare groep die niets mag en kan? Het charter ‘Hoe veilig de draad opnemen als oudere in de samenleving’ kwam tot stand in overleg tussen de Vlaamse minister van Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding, de Vlaamse Ouderenraad, een aantal andere partners en GEES-voorzitter prof. Dr. Erika Vlieghe. Het maakt komaf met de eenzijdige leeftijdsgrens en geeft handvaten om terug veilig aan de slag te gaan als oudere vrijwilliger. Of hoe een pandemie aantoont hoe belangrijk ouderen zijn voor een bloeiende maatschappij.
Michel De Wit
Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
