Voor de derde keer op rij komen er in Gent een twintigtal leden van ouderenraden, schepenen en ambtenaren samen. Allemaal zijn ze gemotiveerd om bij te leren over eenzaamheidsgevoelens bij ouderen. Ze zijn dan ook benieuwd welke tips de Vlaamse Ouderenraad, de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en de Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten (VVSG) voor hen in petto hebben.
Op een donderdag in oktober, rond 10 uur ’s morgens, loopt het Monasterium in Gent vol met leden van lokale ouderenraden, schepenen en ambtenaren. Sommigen onder hen beseffen dat eenzaamheid een actueel thema is, en willen projecten rond eenzaamheid op poten zetten. Anderen weten niet hoe ze eenzaamheid in hun stad of gemeente kunnen herkennen. Nog anderen botsen op tal van uitdagingen bij het opzetten van acties rond het thema. Maar één ding hebben alle deelnemers met elkaar gemeen: ze zijn gemotiveerd om informatie met elkaar uit te wisselen en samen bij te leren over het thema eenzaamheid.
Eenzaamheid versus sociaal isolement
Vooraleer de deelnemers met elkaar in gesprek gaan, licht Hannelore Stegen, onderzoeker aan de VUB, de begrippen eenzaamheid en sociaal isolement toe. “Eenzaamheid is een subjectief gevoel. Iemand voelt zich eenzaam wanneer hij of zij een gemis ervaart aan sociale relaties. Het aantal relaties dat iemand heeft, of de kwaliteit van die relaties”, legt Stegen uit. “Maar daarnaast heb je ook sociaal isolement. Een begrip dat sterk aanleunt bij eenzaamheid, maar toch iets anders betekent. Sociaal isolement is objectief. In welke mate heeft iemand een gebrek aan een ondersteunend netwerk? Sociaal isolement is meetbaar, terwijl eenzaamheid een gevoel is.”
Er zijn verschillende vormen van eenzaamheid. Zo heb je sociale eenzaamheid, maar ook emotionele eenzaamheid, existentiële eenzaamheid en zelfs positieve eenzaamheid. Niet iedereen is even vatbaar voor het ervaren van eenzaamheidsgevoelens. “Wie in een verloederde buurt leeft, heeft bijvoorbeeld meer kans op het ontwikkelen van eenzaamheidsgevoelens. Voel je je onveilig in je buurt? Staan er geen rustbanken? Zijn er weinig openbare parken? Dan is de kans groot dat je minder snel buitenkomt”, verduidelijk Stegen.
Inspelen op valkuilen
Eenzaamheid herkennen en bestrijden is niet evident, weet Stegen. En ook de deelnemers botsten al op tal van valkuilen.
In Sint-Martens-Latem willen veel inwoners niet toegeven dat ze zich soms eenzaam voelen. Of ze beseffen het zelf niet. Wanneer we huisbezoeken organiseren, zijn er ook ouderen die de bezoekers niet binnenlaten. Maar zo krijgen we geen inzicht in hoe die mensen leven. Mensen die niet ingaan op ons aanbod, kunnen we onmogelijk bereiken.
Lieve, lid van de lokale raad in Sint-Martens-Latem
In Brugge hebben we een tijdlang acties op poten gezet om eenzaamheid te bestrijden. Maar we voelden al snel aan dat er iets niet klopte. Als je iets organiseert om eenzaamheid te bestrijden, dan komt er niemand opdagen. Daarom zetten we acties op die mensen met elkaar verbinden. We zijn tenslotte niet tegen eenzaamheid, maar wel voor verbondenheid. Sinds we focussen op het creëren van verbinding, bereiken we veel meer mensen.
Vincent Duyck, medewerker bij de cel lokaal sociaal beleid in Brugge
Eenzaamheid bespreekbaar maken
Een eenduidig antwoord op de vraag ‘Hoe kan je eenzaamheid bespreekbaar maken?’, heeft Stegen niet. Maar ze geeft de groep wel enkele tips om mee aan de slag te gaan. “Zowel Zorgzame Buurten als Compassionate Communities zijn methodes om het taboe dat op eenzaamheid rust te doorbreken. Beide methodes zetten in op sociale eenzaamheid, want ze focussen op ontmoeting.”
Een Zorgzame Buurt is een buurt die ervoor zorgt dat mensen zolang mogelijk in hun eigen woning kunnen blijven wonen, omdat de buurt aangepast is aan hun noden. In een Zorgzame Buurt hebben mensen aandacht voor elkaar. Het initiatief zorgt ervoor dat hulp- en dienstverlening nabij is, en stimuleert ook ontmoeting. “Een Compassionate Community is een buurt waarbij er meer aandacht uitgaat naar thema’s als ziekte, sterven en rouw”, vervolgt Stegen. “Moeilijke topics worden bespreekbaar gemaakt. En dat is positief, want ziekte, sterven en rouw zijn ook thema’s waar eenzaamheidsgevoelens vaak bij komen kijken. Iemand die z’n partner verliest bijvoorbeeld, of een naaste heeft die zwaar ziek is, kampt vaak met eenzaamheidsgevoelens.”
Ook enkele deelnemers zetten al succesvolle acties op poten.
Om eenzaamheid te bestrijden, gaan er in stad Gent belrondes door. Kinderen uit het vijfde en het zesde leerjaar telefoneren wekelijks naar Gentse senioren. De leerkracht geeft hen op voorhand een onderwerp waarover ze met de ouderen kunnen babbelen. Op het einde van het schooljaar wordt er voor alle senioren en kinderen een bedankingsfeestje georganiseerd in het Lokaal Dienstencentrum.
Doris, voorzitter van de lokale seniorenraad in Gent
Kuurne bestaat uit zes wijken. In elke wijk organiseren we buurtnamiddagen. Dankzij dat initiatief leren mensen uit de buurt elkaar kennen. We bieden hen een koffie aan, maar babbelen ook over moeilijke thema’s. We koppelen met andere woorden het aangename aan het onaangename. Aan elke sessie nemen er zo’n 60tal inwoners deel. Ook wij, de leden van de ouderenraad, zijn op de buurtnamiddagen aanwezig. Zo leren de deelnemers ons ook kennen.
Marijke, voorzitter van de ouderenraad in Kuurne
Deelnemers keren huiswaarts
Met een hoofd vol informatie, tips van onderzoeker Hannelore Stegen en ideeën van andere lokale besturen en ouderenraden, keren de deelnemers huiswaarts. Maar net voor ze hun jas aantrekken, trekt de Vlaamse Ouderenraad hen nog even aan de mouw. Wij zijn benieuwd met welke tips ze echt actief aan de slag zullen gaan.
Onze seniorenraad groeit. De raad is nog maar drie jaar geleden opgestart, maar vandaag hebben we al vier goed draaiende werkgroepen. Het labo heeft ons veel inspiratie gegeven om in te zetten op ontmoeting. Zo spreekt het idee om wijkgericht te werken ons aan. Of het organiseren van verjaardagbezoeken.
Laura Kerkhofs (seniorenconsulente), Mia Ketels (ondervoorzitter van de seniorenraad) en Michel François (voorzitter van de seniorenraad) uit Schoten
Via ons Lokaal Dienstencentrum stromen tal van signalen binnen rond eenzaamheid. Daarom zijn we een tijdje geleden gestart met een Zorgzame Buurtenproject. Maar omdat we nog meer inspiratie wilden, besloten we om deel te nemen aan dit labo. Onze valkuil? Onze seniorenraad heeft maar een vijftiental leden, terwijl seniorenraden uit andere steden en gemeentes soms uit meer dan 40 leden bestaan. De acties die die grote seniorenraden op poten zetten, kunnen wij dus niet zomaar overnemen. Maar we gaan wel met hun tips en ideeën aan de slag!
Annemie Gooris, schepen van senioren in Lier
Wat wij zo positief vinden aan deze labosessies? Je gaat ongetwijfeld naar huis met een vat vol goede ideeën, waar je inspiratie uit kan putten. Dankzij deze sessies krijgen we inzicht in het leven en de maatschappij. Verschillende projecten rond eenzaamheid die we in het verleden opgestart hebben, zijn verwaterd tijdens de pandemie. Door het labo zijn we gemotiveerd om opnieuw in te zetten op verbinding. En niet onbelangrijk: dankzij de voorbeelden van anderen, kunnen we het beleid beter beïnvloeden. We kunnen aantonen welke acties gewerkt hebben in andere steden en gemeenten, en waarom het dus belangrijk is dat ook onze beleidsmakers erin investeren.
George Van Lierde en Delphine Degroote, vrijwilliger en diensthoofd Welzijn in Zwalm
Meer weten?
Interesse om deel te nemen aan een volgend Labo? Hou zeker onze website www.vlaamse-ouderenraad.be in het oog. Dan ben je als eerste op de hoogte van onze nieuwe sessies!
Het Labo Ouderenbeleid is een samenwerking tussen de Vlaamse Ouderenraad, de VVSG en de VUB.
