Izegem is een ‘dementievriendelijke gemeente’ en neemt heel wat initiatieven om het creatieve bij mensen met dementie te stimuleren: creatief koken, tentoonstellingen, workshops én moestuinieren in woonzorgvoorzieningen. De Vlaamse Ouderenraad trok naar Izegem voor een groepsinterview met de initiatiefnemers van het tuinieren: het bestuur van de ouderenraad, de schepen voor ouderen en de verantwoordelijken van de stuurgroep dementievriendelijke gemeente.
Hoe zijn jullie op het idee gekomen om te moestuinieren?
Nadia Staes, schepen van ouderen: De ouderenraad van Izegem wilde het sociaal contact tussen de ouderen verbeteren in de woonzorgcentra en de dienstencentra van de stad. Tegelijkertijd merkten ze dat er nood was aan activiteiten in de buitenlucht voor ouderen. Men zette in op beide noden door de aankoop van moestuinbakken.
Carlos Vandenbroucke, voorzitter van de ouderenraad: We haalden inspiratie bij de gemeente Ardooie, die in 2016 het project ‘Zilveren vingers’ lanceerde. Net zoals in Ardooie werden de moestuinbakken voorzien op ergonomische hoogte waardoor ouderen zich niet hoeven te bukken om te planten. Ook rolstoelgebruikers kunnen zo het tuintje mee onderhouden. De moestuinbakken lieten we maken door een school in de buurt. We bekostigden ze met het budget van de ouderenraad.
Hadden de moestuinbakken direct succes?
Carlos Vandenbroucke: De verschillende woonzorgvoorzieningen in Izegem waren meteen enthousiast over de moestuinbakken. We plaatsten ze daarom zowel in WZC Sint-Vincentiusrustoord, WZC De Plataan, WZC ’t Pandje en dagverzorgingscentrum Dishveld. Op al die locaties gebeuren heel wat zaken!
Ann Daens van WZC De Plataan: We ontwikkelden een interactief spel waarbij bewoners en kinderen rond de moestuin werken. Dat was succesvol, dus we werken het momenteel verder uit zodat ook andere generaties betrokken kunnen worden bij het moestuinieren.
Carlos Vandenbroucke: Vanuit de verschillende woonzorgcentra, het dienstencentrum, de Misthoorn (een thuisbegeleidingsdienst voor mensen met dementie) en het dagverzorgingscentrum bundelden we recepten die de ouderen kenden van vroeger in een receptenboekje. Dit bracht herinneringen en verhalen naar boven. In het dagverzorgingscentrum koken we bovendien met producten uit de moestuinbakken (seldersiroop, confituur,…).
Nadia Staes: “De ouderenraad wilde het sociaal contact tussen de ouderen verbeteren in de woonzorgcentra en de dienstencentra van de stad. Tegelijkertijd merkten ze dat er nood was aan activiteiten in de buitenlucht voor ouderen.“
Nadia Staes: De begeleiding van deze initiatieven gebeurt in een wisselwerking tussen professionelen en vrijwilligers. De begeleiding van de bewoners gebeurt in sommige voorzieningen binnen het animatieteam en soms zijn het vrijwilligers die met de bewoners werken en workshops begeleiden, zoals creatief koken met ingrediënten uit de moestuin.
Hoe ziet de link met de dementievriendelijke gemeente er uit?
Nadia Staes: In 2015 sloot de stad Izegem een engagementsverklaring ‘dementievriendelijke gemeenten’ af in het kader van de campagne ‘Vergeet dementie, onthou mens.’ We beslisten een stuurgroep op te richten vanuit het Sociaal Huis, samen met de Misthoorn , het stadsbestuur, het dienstencentrum en de drie lokale woonzorgcentra. Alle acties in het kader van de dementievriendelijke gemeente worden gecoördineerd door deze stuurgroep. En jaarlijks zet de stuurgroep zelf ook een grote actie op poten. Zo deden we een wandeling ‘Herken Izegem’ met foto’s van vroeger en nu, creëerden we in het stadhuis een reminiscentiewoning waar je in de woonkamer van Maria en Cyriel kan vertoeven, maakten we reminiscentiekoffers, … In die woning kwamen ook ouderenverenigingen en scholen op bezoek.
Jolien Plancke, trekker van de stuurgroep dementievriendelijke gemeente: Dit jaar staat de actie volledig in het teken van het moestuinieren. In september 2018 openden we in het stadhuis voor enkele weken een tentoonstelling ‘In den hof van Maria en Cyriel’. De ruimte werd ingericht zoals een tuin en keuken van vroeger, met landbouwwerktuigen, een moestuin met tuinkabouter, een houten zitbank, een keuken met soepterrine en steriliseerbokalen, … We hangen foto’s op, werken met verhalen van ouderen, delen de receptenboekjes uit en geven kookworkshops. We verdeelden ook artisanale producten. Dit initiatief was voor iedereen toegankelijk. Het is echt de bedoeling om dementie in een positief daglicht te zetten. Zo kregen ook kunstwerken van bewoners en mensen met dementie een plaats. Heel wat groepen en individuele geïnteresseerden kwamen op bezoek.
De ouderenraad maakte de dementievriendelijke gemeente mee waar. Wat is precies jullie rol?
Carlos Vandenbroucke: Ons initiatief om vanuit de ouderenraad de moestuinbakken aan te kopen, werd zeer positief onthaald. Die financiële input zorgde ervoor dat het project mogelijk werd. Ik merk een mooie wisselwerking tussen de stad en de ouderenraad. Wij zetten bijvoorbeeld in op de bekendmaking van de initiatieven, onder andere via de ouderenverenigingen van de stad die in de ouderenraad vertegenwoordigd zijn. Bovendien is het ook een win-win voor de stuurgroep dementievriendelijke gemeente. Zij weten wat er leeft in de ouderenverenigingen.
Nadia Staes: Ik kan dat alleen maar beamen. Iedereen is het er over eens dat dit project bijdraagt aan een positieve beeldvorming over ouderen en mensen met dementie. Ook de focus op het creatieve van mensen met dementie is zeer waardevol.
Welke rol heeft de stad in deze initiatieven?
Inge Rots, diensthoofd gezins- en ouderenzorg: De stad heeft een regisseursrol op vlak van dementievriendelijkheid. Vooraleer we van start gingen met onze acties brachten we in kaart wat er al aanwezig was voor mensen met dementie en wat er nog ontbrak.
Welke toekomstplannen hebben jullie nog?
Nadia Staes: In de toekomst willen we nog inzetten op respijtzorg voor mantelzorgers, zoals oppashulp. Daardoor kan de mantelzorger even vrij nemen van de zorg die hij geeft. Ook zien we een belangrijke rol voor de buurt om mantelzorgers meer te ondersteunen.
Tot slot geven Nadia, Inge, Carlos, Jolien en Ann nog 5 tips mee voor gemeenten en steden die gelijkaardige acties willen opzetten rond dementie:
- Hou het steeds positief. We leggen bijvoorbeeld geen nadruk op dementie an sich, wel op het plezier in het tuinieren. Bovendien kan iedereen deelnemen.
- Zorg voor continuïteit. De moestuinbakken blijven steeds staan en er worden continu activiteiten rond georganiseerd.
- Betrek alle leeftijden bij je project, zowel ouderen als jongeren. Dat kan bijvoorbeeld via scholen of jeugdverenigingen.
- Maak gebruik van bestaande activiteiten om nieuwe ideeën aan te koppelen. In Izegem vindt bijvoorbeeld de Urban Move plaats, een loopwedstrijd ten voordele van het kinderkankerfonds. De lopers lopen doorheen de reminiscentiewoning in het stadhuis om zo mee aandacht te creëren voor het project.
- Gebruik en benut lokale kennis, ga in gesprek met mensen.
Vlaamse Ouderenraad · Lokaal dankt alle initiatiefnemers in Izegem voor het gesprek. Ongetwijfeld inspireren ze met hun project andere gemeenten voor een meer dementievriendelijke samenleving.
Nadia Denayer
Stafmedewerker Vlaamse Ouderenraad · Lokaal
