“Mensen met eenzaamheidsgevoelens zijn niet op zoek naar medelijden"

Welzijn & Sociaal contact
PSC open huis

In Antwerpen bestaat er al tientallen jaren een PSC Open Huis. Een vzw waar mensen met en zonder armoede-ervaring elkaar ontmoeten. De vzw merkte op dat een groot aantal van haar bezoekers met eenzaamheid geconfronteerd werd, en besloot daarom om het thema te onderzoeken. Dat onderzoek leidde uiteindelijk tot een heus dossier over het thema eenzaamheid, waarmee de vzw lokale besturen en organisaties wil tonen hoe ze het thema kunnen aanpakken. Bart Van Eeckhoven, projectmedewerker PSC-Open huis vzw, vertelt er ons meer over.

Kan je ons vertellen wat PSC Open Huis precies doet?

Van Eeckhoven: “Open Huis bestaat ongeveer al dertig jaar. Vroeger was Open Huis vooral een armoedevereniging, maar beetje bij beetje bereikten we niet alleen mensen in armoede, maar ook ouderen. En ook ouderen mét armoede-ervaringen kwamen bij ons terecht. Maar bepalen of iemand al dan niet in armoede leeft, is niet evident. Want wanneer spreek je over armoede? Enkel wanneer iemand onder financiële armoede lijdt, of ook wanneer iemand eenzaam is? Ook dat is een vorm van armoede. We bakenen onze doelgroep dus niet meer af: iedereen is hier welkom.”

“Vandaag heeft ons Open Huis drie doelen. We willen informeren, adviseren en sensibiliseren. Zowel over thema’s die jongeren als ouderen aanbelangen, want de vzw heeft een jongeren- en een volwassenwerking. Van onze oudere bezoekers denken we dat 50% in financiële armoede leeft.”

“Naast adviseren, informeren en sensibiliseren, willen we onze bezoekers ook een sociaal netwerk geven. Daarom organiseren we verschillende soorten ontmoetingsactiviteiten in eigen huis. Denk maar aan een bingoavond, een filmnamiddag of een gezamenlijk etentje. Eenmaal per maand kunnen bezoekers komen ontbijten bij ons, daar betalen ze dan een symbolische euro voor. We gaan ook soms samen naar een theatervoorstelling, we gaan wandelen of we beoefenen een sport.”

Bepalen of iemand al dan niet in armoede leeft, is niet evident. We bakenen onze doelgroep dus niet meer af: iedereen is hier welkom.

“Hulpverlening bieden is niet één van onze doelen, maar als mensen langskomen met een vraag, proberen we hen wel te helpen. Als er iemand eenzaamheidsgevoelens heeft, begeleiden we die persoon via onze werkgroepen. Of als er iemand een vraag heeft over zijn belastingbrief, verwijzen we hem door naar de juiste dienst.”

Zijn jullie bezoekers ook echt ‘leden’?

Van Eeckhoven: “Eigenlijk niet. We werken niet met ledenlijsten, iedereen kan zich bij ons aansluiten. De mensen die vaak langskomen registreren we wel in onze adressenlijst, zo hebben we een zicht op wie we bereiken. We bereiken onze doelgroep vooral via mond-tot-mondreclame. Of we gaan met onze groep bezoekers eens langs bij een andere organisatie, een lokaal dienstencentrum bijvoorbeeld. Zo leren de aanwezigen daar ons ook kennen.”

Op welke thema’s zetten jullie vooral in?

Van Eeckhoven: “We werken echt rond alle thema’s die onze doelgroep aanbelangt (lacht). Zowel mobiliteit als tandzorg, armoede, pensioenen en noem maar op. Ook tijdens de coronapandemie waren we actief. Zo gaven we lokale besturen mee input over het uitdenken van een vaccinatiestrategie.”

“Wanneer we rond een thema aan de slag gaan, is dat vaak op vraag van een andere organisatie, zoals het Netwerk tegen Armoede en het Experticecentrum Dementie. Via ons willen ze dan inzicht krijgen in de doelgroep of ze vragen ons om hen te ondersteunen bij het uitwerken van een advies. Ook de stad Antwerpen doet vaak een beroep op onze kennis.”

Jullie zetten sinds kort extra in op het thema eenzaamheid. Waarom net dat thema?

Van Eeckhoven: “Tijdens de coronapandemie gaf een groepje aanwezigen aan regelmatig eenzaamheidsgevoelens te hebben. En zij waren niet alleen, tijdens de pandemie viel ieders sociaal leven stil. We waren benieuwd hoe mensen in verbinding bleven met zichzelf, met de buurt én met de samenleving. Daarom besloten we om een project rond het thema eenzaamheid op poten te zetten. Ons hoofddoel? Informatie over het thema verzamelen. Daarvoor gingen we aan de slag met wetenschappelijke informatie, maar ook met ervaringen. We stelden bijvoorbeeld werkgroepjes samen met ouderen die openlijk over hun eenzaamheidsgevoelens babbelden.”

Al onze bevindingen bundelen we in een dossier. Met dat dossier hopen we andere organisaties te activeren.

“Al onze bevindingen bundelen we in een dossier, en met dat dossier hopen we de stad Antwerpen, maar ook andere relevante organisaties, te activeren. Ons dossier bevat informatie over wat eenzaamheid doet met een mens. Wat de oorzaken zijn, en hoe een organisatie of een lokaal bestuur het thema kan aanpakken. Daarnaast willen we zelf ook vormingen organiseren, gebaseerd op onze bevindingen. En we willen ook advies geven aan de stad Antwerpen, op het moment dat de stad een eenzaamheidsplan gaat opstellen.”

“In oktober, tijdens de 10-daagse van de Geestelijke Gezondheid, willen we onze bevindingen naar buiten brengen. We zijn van plan om een inspiratiedag rond eenzaamheid te organiseren en ons dossier die dag voor te stellen. Maar voorlopig houden we de inhoud dus nog geheim, pas in oktober mag het dossier viraal gaan (lacht).”

Was het moeilijk om mensen te laten babbelen over het thema eenzaamheid?

Van Eeckhoven: “Eigenlijk niet. Weet je hoe dat komt? Op het moment van onze gespreksgroepen stelden de pandemierichtlijnen dat je maar per vier mocht samenkomen. Daarom verdeelden we onze twintig deelnemers over meerdere, kleine groepjes. En door in kleine groep te babbelen over eenzaamheid, durfden mensen vrijuit hun ervaringen te spuien. Er heerste geen schaamte, wél een gevoel van vertrouwen. Mensen waren opgelucht dat ze eens over het thema konden babbelen, dat het taboe over eenzaamheid doorbroken werd. In het dagelijks leven hangt niemand negatieve gevoelens aan de grote klok, maar binnen onze werkgroepen hadden ze wél het gevoel dat het delen van die gevoelens kon en mocht.”

Door in kleine groep te babbelen over eenzaamheid, durfden mensen vrijuit hun ervaringen te spuien.

“Ook mensen vinden die deel wilden uitmaken van een groepje, was makkelijk. We spraken mensen aan die we al kenden vanuit het Open huis. En zij spraken op hun buurt anderen aan waarvan ze wisten dat die een rugzak hadden, gevuld met minder fijne ervaringen. In totaal zijn we twee jaar met de werkgroep samengekomen.”

Is de beeldvorming rond het thema eenzaamheid correct, denk je?

Van Eeckhoven: “Wat ik al vaak gemerkt heb, is dat mensen graag babbelen over de miserie van anderen. Hoe groter de miserie, hoe interessanter het verhaal. Het maakt dan niet uit of het gaat over eenzaamheid, armoede of een andere (negatieve) ervaring. Bij zulke thema’s ligt de focus nooit op wat iemand doet om met die gevoelens om te gaan. Of op wat die mensen wél nog kunnen. Maar enkel op de negatieve aspecten.”

“Uit ons onderzoek bleek ook dat mensen die eenzaamheidsgevoelens hebben, geen medelijden willen. Ze willen wél iets om handen hebben. Mensen reageren daar vaak verkeerd op – pas op, meestal wel met de beste bedoelingen. Maar wanneer ze merken dat iemand het lastig heeft, gaan ze luisteren naar het verhaal van die persoon. Ze geven hem een ocharme en een schouderklopje, en daarmee is de kous af. Maar dat willen die mensen helemaal niet. Zo zet je hun slachtofferschap alleen maar extra in de verf. Die groep wil net nuttig bezig zijn, iets kunnen betekenen voor iemand. Bijvoorbeeld een taart voor je bakken als je de dag nadien een verjaardagsfeestje organiseert.”

Eenzaamheid is een probleem dat voorkomt in alle leeftijdsgroepen en unaniem moet worden aangepakt.

“Er wordt ook vaak gezegd dat vooral ouderen eenzaamheidsgevoelens hebben. Ook dat is niet waar. Eenzaamheid is een probleem dat voorkomt in alle leeftijdsgroepen en unaniem moet worden aangepakt. Ook dat hopen we met ons dossier te bereiken; een samenwerking over verschillende organisaties en lokale besturen heen.”

PSC Open Huis vzw is een door de Vlaamse Overheid erkende 'Vereniging waar mensen in armoede het woord nemen'. De vzw maakt deel uit van het Netwerk tegen Armoede. Meer weten over het Open Huis? Of wil je in oktober als eerste het dossier over eenzaamheid lezen? Hou dan hun website in het oog.