Voor de derde keer op rij komen er in Gent een twintigtal leden van ouderenraden, schepenen en ambtenaren samen. Allemaal zijn ze gemotiveerd om bij te leren over eenzaamheidsgevoelens bij ouderen. Ze zijn dan ook benieuwd welke tips de Vlaamse Ouderenraad, de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en de Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten (VVSG) voor hen in petto hebben.

Omdat tijdens georganiseerde activiteiten vaak dezelfde ouderen deelnemen en weinig tot geen nieuwe ouderen bereikt worden, besliste de gemeente om meer outreachend te werken. Daarvoor doet de beleidsmedewerker Ouderenwelzijn samen met de medewerkers van de thuisdiensten een beroep op ouderenverenigingen en vrijwilligers. Samen gaan ze tijdens de ouderenweek van deur tot deur bij de oudere inwoners, mét een koffietas vol lekkernijen als attentie.

Sinds maart zijn er 133 projecten aan de slag gegaan in Vlaanderen en Brussel, om van hun buurt een zorgzame buurt te maken. Thuis in de wijk, het Zorgzame Buurtenproject in Lier, is er daar eentje van. “Eén van de doelen van ons project? Mensen uit hun isolement halen”, klinkt het bij Els Verheyen, seniorenconsulent.

In Bergom, een deelgemeente van Herselt, loopt er momenteel een Zorgzame Buurtenproject dat eenzaamheid in de buurt wil aanpakken. Want de inwoners hebben weinig contact met hun buren en kunnen zich moeilijk verplaatsen naar andere deelgemeentes. Daardoor nemen ze niet vaak deel aan activiteiten en worstelen er veel inwoners met eenzaamheidsgevoelens. Dat wil Yentl Heylen, buurtregisseur Zorgzaam Bergom, met het project Zorgzaam Bergom veranderen.

Eenzaamheidsgevoelens. Een begrip dat moeilijk te definiëren valt. Sommige mensen voelen zich eenzaam wanneer ze een gemis ervaren aan sociale relaties. Anderen ervaren een gemis aan een emotionele band met anderen. Nog anderen hebben minder sociale contacten dan dat ze wensen. Eenzaamheid is altijd een persoonlijk gevoel of een persoonlijke ervaring.

In de zomer van 2017 werd de stad Brugge opgeschrikt door vier eenzame overlijdens in een korte periode. De overledenen hadden niks met elkaar gemeen, behalve de eenzaamheid waarin ze hun laatste momenten hadden doorgebracht en het beschamende feit dat hun dood pas zeer laat werd opgemerkt. Voor het Brugse stadsbestuur was dat de aanleiding om het stadsactieplan 'Vierkant tegen Eenzaamheid' in het leven te roepen. Vijf jaar later deelt projectbegeleider Joachim Cherlet de voornaamste resultaten van het actieplan met ons.

Merk je dat er een oudere in je omgeving in een noodsituatie leeft? Dan kan je dat in Oostende melden bij het Meldpunt Senioren in Nood. In 2021 kreeg de dienst 232 meldingen binnen. Die meldingen gingen over ouderenmis(be)handeling, maar eveneens over onveiligheid, eenzaamheid en isolement. Of over alarmerende medische situaties, vermoedens van persoonlijke verwaarlozing en verwaarlozing van de woning. Het Meldpunt is er voor alle Oostendse 65-plussers.

Elk jaar biedt Vlaamse Ouderenraad · Lokaal een vorming aan aan vrijwilligers in lokale ouderenraden. Het doel? Hen laten kennismaken met actuele thema’s of tendensen én hen tips en methodieken geven opdat ze actief met het thema aan de slag kunnen gaan.

In Antwerpen bestaat er al tientallen jaren een PSC Open Huis. Een vzw waar mensen met en zonder armoede-ervaring elkaar ontmoeten. De vzw merkte op dat een groot aantal van haar bezoekers met eenzaamheid geconfronteerd werd, en besloot daarom om het thema te onderzoeken. Dat onderzoek leidde uiteindelijk tot een heus dossier over het thema eenzaamheid, waarmee de vzw lokale besturen en organisaties wil tonen hoe ze het thema kunnen aanpakken. Bart Van Eeckhoven, projectmedewerker PSC-Open huis vzw, vertelt er ons meer over.

Van maart 2022 tot februari 2024 willen meer dan 100 projecten in Vlaanderen en Brussel ervoor zorgen dat hun buurt omgetoverd wordt tot een zorgzame buurt. Een buurt waar iedereen zich thuisvoelt, ongeacht leeftijd of zorgbehoefte.  Daarvoor krijgen ze ondersteuning van de Vlaamse overheid. Om meer te weten te komen over het doel van Zorgzame Buurten, ging de Vlaamse Ouderenraad in gesprek met drie projecten uit verschillende regio’s. We schotelden de initiatiefnemers elk drie snelle vragen voor, om inzicht te krijgen in hun ambities.

Koekelare, een West-Vlaamse gemeente, organiseert sinds 2017 kwetsbaarheidsmetingen. Met zo’n meting wil het Sociaal Huis de strijd aangaan tegen vereenzaming bij ouderen. Een initiatief waar de Vlaamse Ouderenraad graag meer over wil weten. Daarom gingen we in gesprek met Stijn Ramboer, schepen van senioren en voorzitter van het Bijzonder Comité voor de sociale dienst.

Vandaag heeft 30% van de lokale besturen (eerstelijns)psychologen in dienst waar inwoners met psychische problemen terechtkunnen. In 2016 was dat maar 8%. Dat is een van de cijfers uit de indicatorenbevraging voor Vlaamse steden en gemeenten van Gezond Leven. En niet enkel mentaal welbevinden komt aan bod, ook de thema’s voeding en beweging winnen steeds meer terrein bij lokale besturen. De Vlaamse Ouderenraad zet samen met Anke Deblock, projectmedewerker indicatorenbevraging bij Gezond Leven, de belangrijkste conclusies uit de bevraging op een rijtje.

De Vlaamse Ouderenraad, Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) en Vrije Universiteit Brussel (VUB) sloegen de handen in elkaar en lanceerden een gloednieuw, interactief concept: ‘Labo Ouderenbeleid: samen bouwen aan een zorgzame buurt’. Op het labo brainstomden zowel leden van ouderenraden als ambtenaren en schepenen ouderenbeleid over hoe je een sterk, lokaal ouderenbeleid creëert. In de eerste sessie, die doorging in november, stonden zorgzame buurten centraal.

De Ouderenweek vindt plaats van 15 tot 21 november. De Vlaamse Ouderenraad zet tijdens die week de campagne Kopzorgen Verdienen Zorg extra in de kijker. En ook in lokale gemeenten krijgt ze aandacht. Wij vonden vier lokale ouderenraden en besturen die de Kopzorgen-campagne oppikten, én het psychisch welzijn van ouderen een centrale plek geven tijdens de ouderenweek. Maak kennis met de gemeenten Kasterlee, Hoboken, Rotselaar en Hoeilaart!

Zowel vanuit de Vlaamse overheid als bij lokale besturen, het verenigingsleven en individuele burgers groeit er heel wat enthousiasme voor buurtgerichte zorg en zorgzame buurten. Zo lanceerde Minister Beke in juni 2021 nog een projectoproep voor 100 zorgzame buurten. Ook het Fonds Dr. Daniël De Coninck ondersteunde de afgelopen twee jaar 35 projecten. Het onderzoeksteam Agogische Wetenschappen van de VUB nam deze projecten onder de loep en ging na wat de ervaren meerwaarden en succesfactoren waren. Een zorgzame buurt ontstaat immers niet vanzelf.

Zo’n drie jaar geleden richtten de gemeente en het OCMW Gavere het initiatief Thuis in Gavere op. Het doel? Ouderen zolang mogelijk in hun eigen omgeving laten wonen en ervoor zorgen dat ze daarbij nog voldoende mogelijkheden tot sociaal contact hebben. Want hoewel er al heel wat diensten zijn die daarop inspelen, merkte de gemeente Gavere dat er veel noden onbeantwoord bleven.

In oktober 2020 lanceerde de Vlaamse Ouderenraad de campagne Kopzorgen Verdienen Zorg. Daarmee vragen we aandacht voor het psychisch welzijn van ouderen. Op latere leeftijd nemen ingrijpende kantelmomenten en verlieservaringen namelijk toe, maar daarover wordt vaak licht heen gegaan. Het is hoog tijd om psychische problemen bij ouderen bespreekbaar te maken. Na talloze gesprekken met ervaringsdeskundigen, praktijkorganisaties en experten werkt de Vlaamse Ouderenraad nu druk aan beleidsvoorstellen. Het doel? Tegen de Ouderenweek van 2021 een mooie bundeling aanbevelingen klaar hebben.

Het Mobiel Dienstencentrum in Deerlijk bezoekt verschillende keren per maand 5 verschillende wijken. Wanneer het Mobiel Dienstencentrum in een wijk landt, worden de bewoners getrakteerd op een dag gevuld met workshops, voordrachten en beweging. Er worden ook warme maaltijden voorzien. Dit alles gebeurt onder regie van de sociale dienst van het OCMW, in hechte samenwerking met cultuur-, jeugd- en sportdiensten. Ook de plaatselijke verenigingen werken graag mee.

Izegem is een ‘dementievriendelijke gemeente’ en neemt heel wat initiatieven om het creatieve bij mensen met dementie te stimuleren: creatief koken, tentoonstellingen, workshops én moestuinieren in woonzorgvoorzieningen. De Vlaamse Ouderenraad trok naar Izegem voor een groepsinterview met de initiatiefnemers van het tuinieren: het bestuur van de ouderenraad, de schepen voor ouderen en de verantwoordelijken van de stuurgroep dementievriendelijke gemeente.