Verkiezingen 2019: Ook ouderen met zorgnoden naar het stemhokje

Met het verschijnen van de eerste affiches in het straatbeeld, worden we er aan herinnerd dat de verkiezingsstrijd op het punt staat om weer los te barsten. Dat betekent dat we met z’n allen opnieuw bolletjes zullen mogen inkleuren (nog met een echt potlood of virtueel) in het stemhokje. Via deze eenvoudige actie zou elke burger zijn stempel moeten kunnen drukken op het toekomstige beleid, maar dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend.

Naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen in oktober 2018, vestigde de Vlaamse Ouderenraad, samen met een aantal partnerorganisaties*,  de aandacht op het feit dat dit niet voor alle burgers een vanzelfsprekendheid is. Nog steeds krijgen tal van ouderen met zorgnoden immers automatisch doktersbriefjes en volmachtformulieren toegeschoven. Met de campagne ‘Laat je stem horen’ moedigde de Vlaamse Ouderenraad de gemeenten aan om concrete acties te ondernemen om de participatiegraad van deze ouderen positief te beïnvloeden.

Gemiste kansen

In Vlaanderen wonen er zo’n 80 000 ouderen in een woonzorgcentrum. Daarvan brengt volgens cijfers van Zorgnet-Icuro meer dan de helft zijn stem niet (zelf) uit. Deze lage participatiegraad draagt heel wat gemiste kansen in zich. In de eerste plaats hebben ouderen hierdoor niet de mogelijkheid om mee hun stempel te drukken op beleidsthema’s die voor hen belangrijk zijn zoals mobiliteit, ouderenzorg, cultuur, … en op het beleid dat gevoerd wordt voor hun kinderen en kleinkinderen.

Daarnaast betekent je stem uitbrengen ook dat je er bij hoort, dat je erkend wordt als volwaardige burger. Je stem blijven uitbrengen is bovendien een onderdeel van actief ouder worden. Het illustreert dat je ook als oudere het recht hebt om mee te blijven bepalen waar onze samenleving naartoe gaat, ongeacht je zorgnoden. Redenen genoeg om ouderen met zorgnoden actiever bij de verkiezingen te betrekken.

Drempels verlagen

De oproep van de Vlaamse Ouderenraad bracht heel wat in beweging. Verschillende organisaties en gemeenten lieten weten dat ze de drempels voor ouderen met zorgnoden willen doen verdwijnen. Gemeentebesturen, lokale dienstencentra, woonzorgcentra of lokale ouderenraden kunnen immers tal van zaken ondernemen om ouderen actiever bij de verkiezingen te betrekken. Nabijheid en toegankelijkheid staan hierbij centraal.

Er kan aangepast vervoer naar de stembureaus voorzien worden, er kan samen geoefend worden op het elektronisch stemmen, er kunnen infomomenten of debatten georganiseerd worden of er kunnen stembureaus ingericht worden in het woonzorgcentrum of het dienstencentrum.

Lokale initiatieven

Na een rondvraag bleek dat veel van de initiatieven die tijdens de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden, op 26 mei herhaald zullen worden.

Aalter

Zo krijgen de bewoners van het woonzorgcentrum Veilige Have in Aalter opnieuw de mogelijkheid om op voorhand de stemprocedure al eens in te oefenen. In het dienstencentrum van Dilsen-Stokkem staat dan weer gedurende de volledige maand mei opnieuw een stemcomputer ter beschikking. Medewerkers van het dienstencentrum begeleiden geïnteresseerden graag bij het uitbrengen van hun stem. In verschillende woonzorgcentra zullen er ook opnieuw stembureaus ingericht worden.

Izegem

Zo installeert de gemeente Izegem, al voor de achtste keer ondertussen, een stembureau in het lokale woonzorgcentrum. Danny De Moor, directeur van WZC De Plataan, is er bijzonder positief over. Hij ziet zowel voordelen voor het woonzorgcentrum, als voor de buurt:

"Door het installeren van stemhokjes in het woonzorgcentrum wordt de deelname van de bewoners aan het maatschappelijk gebeuren bevorderd. Daarnaast wordt ook de drempel verlaagd voor de burgers uit de wijk om kennis te maken met het woonzorgcentrum en bovendien is er op de dag van de verkiezingen sprake van interactie tussen de bewoners van het woonzorgcentrum en inwoners uit de buurt."

Sint-Pieters-Leeuw

De gemeente Sint-Pieters-Leeuw installeert de komende verkiezingen voor de eerste maal stembureaus in de drie woonzorgcentra in de gemeente. Schepen Jan Desmeth licht toe:

"In het nieuwe woonzorgdecreet krijgen we de opdracht om de deuren van het woonzorgcentrum open te gooien en meer contact te maken met de buurt. De verkiezingen van mei bieden de mogelijkheid om deze opdracht te combineren met een extra dienst aan de bewoners en hun familie."

Volgens de schepen biedt het inrichten van stembureaus in woonzorgcentra niet enkel voordelen voor de bewoners, maar is het ook een ideale gelegenheid om de buurt kennis te laten maken met hun grote buur, het woonzorgcentrum.

Poperinge

Drempelverlagende acties om de participatiegraad van ouderen te bevorderen hebben dus niet enkel positieve effecten voor de ouderen zelf. Woonzorgcentra en lokale dienstencentra kunnen deze verkiezingen aangrijpen om zichzelf als open plek in de kijker te zetten. Op die manier versterken ze het contact met de buurt, zetten ze hun werking in de kijker, tonen ze welke rol zij willen spelen in de buurt en beïnvloeden ze hun imago bij het brede publiek. Mieke Vandeputte, directeur van Onze-Lieve-Vrouw Gasthuis in Poperinge, vat het treffend samen:

"Het biedt de bewoners de mogelijkheid om hun stem uit te brengen zonder veel logistieke problemen of verplaatsingen. Tegelijkertijd komen er ook externen binnen in onze huizen. Zo maken we nog meer deel uit van de maatschappij en de buurt."

Menen

Ook lokale ouderenraden stimuleren de gemeente om aandacht te hebben voor ouderen met zorgnoden tijdens de verkiezingen. Zo ijverden verschillende lokale ouderenraden al voor het installeren van stemhokjes in de lokale woonzorgcentra. Het advies van de ouderenraad uit Menen hieromtrent, kan je onderaan dit artikel downloaden. Het gemeentebestuur van Menen ging met de verkiezingen in 2018 nog niet in op het voortel, maar voorzag als alternatief wel gratis aangepast vervoer voor de bewoners van woonzorgcentra die graag zelf willen gaan stemmen. Tijdens de komende verkiezingsronde zullen er wel stemhokjes in de woonzorgcentra voorzien worden. 

Nood aan extra stimulerende maatregelen

Hoewel het installeren van stemhokjes in woonzorgcentra overal op bijval kan rekenen, blijkt enkel de nabijheid van het stemhokje onvoldoende om ouderen met zorgnoden hun stem ook werkelijk zelf te laten uitbrengen. Onder andere in Waregem, Genk en Leuven stelt men vast dat de participatiegraad minder hard stijgt dan verwacht. Een deel van de ouderen blijft weg omwille van gezondheidsredenen, anderen geven aan dat stemmen is weggelegd voor de jongere generaties.

Extra sensibiliserende en stimulerende maatregelen lijken dus nodig. Waarom niet samen met de bewoners actief naar de verkiezingen toeleven en enkele activiteiten organiseren in het kader van de stembusstrijd? Zo kunnen ouderen terug warm gemaakt worden om hun stem uit te brengen en groeit het besef dat ook hun stem telt.

Op de dag van de verkiezingen zelf is het dan weer belangrijk om voldoende ondersteuning te voorzien. Ondanks een goede voorbereiding kunnen er voor ouderen met zorgnoden immers drempels blijven bestaan. Persoonlijke begeleiding, bijvoorbeeld bij het verzamelen van de nodige documenten (identiteitskaart, kiesbrief) of de verplaatsing naar het stemhokje, kunnen hier een oplossing bieden.

*De campagne ‘Laat je stem horen’ was een samenwerking met de Vereniging voor Vlaamse Steden en Gemeenten, Zorgnet-Icuro, de lokale dienstencentra en De Wakkere Burger.

Met bijdragen van Veerle Quirynen, stafmedewerker Vlaamse Ouderenraad